18. ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Borçlar Tarihine Bir Bakış

Osmanlı İmparatorluğu son dönemlerinde borçlanmaya başlamış olmasına rağmen, acı tecrübeler yaşayarak bedeller ödemiş ve mali iflasa sürüklenmiştir. Osmanlı devleti için zor olan bu yıllarda devletin gelir ve giderlerinin uzun dönemli bir dengeye kavuşturulamaması büyük sorunlar yaratmıştır. 19. yüzyılın ortalarına kadar Osmanlı devleti finansman güçlüklerini imparatorluğun kendi kaynaklarını kullanarak aşmaya çalışmış, ancak bu süreçte belirli bir istikrar sağlanamamıştır. Özellikle savaş dönemlerinde ortaya çıkan mali yükün barış dönemlerinde ödenememesi veya hafifletilememesi, tağşişleri gündeme getirmiştir. Tağşiş ve enflasyonlar ise devlete borç verecek ve güven esası üzerine kurulacak finans piyasalarının güçlenmesini engellemiştir. Nitekim iç borçlanma süreci ve iç finans piyasaları, özellikle 1770-1840 döneminde, tağşiş ve enflasyon yükünün altından kalkamamıştır. Bu zor dönemde uzun vadeli mali dengelerin kurulamaması nedeniyle iç borçlanma alternatifi bir anlamda tüketilmiş ve Kırım Savaşı ile birlikte Osmanlı devleti dış borçlanma sürecini başlatmıştır. Ancak bütçe dengeleri 1850'ler sonrasında da kurulamamış ve dış borçlanma süreci, 1875-1876 yıllarında ödemelerin durdurulması, 1881 yılında da Düyun-u Umumiye İdaresi'nin kurulması ile sonuçlanmıştır. Osmanlı dış borçları ülkenin kaynaklarını yabancılara aktarmanın bir aracı niteliği taşımış, alınan borçlar yeniden üretimde kullanılmamıştır. Daha çok hükümetin cari giderlerinde kullanılan dış borçlar bir yandan birikimli olarak artmış, diğer yandan da kamu gelirlerinin önemli bir kısmına yabancıların el koyması ile sonuçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bütçe, Borç, Para, Faiz, Finansman, Düyun-u Umumiye

Doi Number :http://dx.doi.org/10.9737/hist_444

Even though Ottoman Empire received foreign loans in the late period, it paid by suffering from these loans and went bankrupt. The difficult thing to the empire was inability to balance incomes and expenditures in the long term. Until the mid-19th century Ottoman State tried to work out the financial difficulties by using its own sources, but there had been no stability. The fact that inability to pay or relieve financial burdens emerging especially in war times made debasement a current issue. Debasement and inflations prevent the financial markets which were based on trust and could give credits from rallying. As a matter of fact, in the period of internal debt, especially between 1770-1876, internal financial markets could not overcome the results of debasement and inflation. In this troubled period, on account of inability to restore the fiscal balance in long term, internal debt as an alternative solution was unworkable and the process of external debt in the Ottoman Empire started with the Crimean War. Nevertheless, Ottoman could not restore the fiscal balance after 1850s and the process of external loan culminated in stopping payments between 1875 and 1876 and the establishment of the Ottoman Public Debt Administration (Düyun-u Umumiye) in 1881. The external loans were used as a tool to transfer the resources of country to foreigners and also these loans were not spent on reproduction. The externals debts spent on the current expenditures of government not only grew cumulatively but also resulted the fact that foreigners distrained the remarkable portion of public incomes.

Keywords: Budget, Debt, Money, Interest, Finance, Public Debt Administration

Doi Number :http://dx.doi.org/10.9737/hist_444