Yıl:2019   Cilt: 11   Sayı: 1   Alan: Tarih

  1. Anasayfa
  2. Makale Listesi
  3. ID: 1315

Melek Sarı Güven

19. Yüzyılda Amasra´da Madencilik Faaliyetleri ve İşletilemeyen Tekkeönü Maden Ocağı´nın İmtiyaz Süreci

Kömür, dünya tarihine ekonomik ve sosyal açıdan yön vermiş olan Sanayi Devrimi´nin temel kaynağıdır. Özellikle İngiltere´nin 17. yüzyılda enerjisi yüksek ve ucuz bir yakıt olarak kömürden yararlanmaya başlaması kömürün sanayileşmede kullanımı için önemli bir başlangıç olmuştur. Osmanlı Devleti´nin 19. yüzyılın ortaları itibariyle kömür madenlerini işletme konusunda yaptığı girişimler başarılı olmuş ve kömür gücü Osmanlı için de ekonomik dönüşümün bir aracı haline gelmiştir. Osmanlı madencilik sektöründe yabancı yatırımcıların da paylarının artmasıyla Osmanlı maden işletmelerinde sayıca ve üretimce büyüme gözlenmiştir. Osmanlı Devleti´nin ilk dönemlerinde sadece devlet eliyle yönetilen yer altı kaynaklarının yerli ve yabancı şahısların veya şirketlerin yönetimleri altına girmesi devleti, maden imtiyazının sahibi, yerel makamlar ve işletilecek madenle ilgili hususlar konusunda yeni düzenlemeler yapmaya sevk etmiştir. Düzenlenen nizamnamelerle işletilecek olan madenin yeri, işletilme şekli, alınacak vergiler, işletecek kişi ile yerel makamlara düşen görev ve yetkilerin belirtildiği nizamnameler hazırlanmıştır. İşletilecek olan madenler devlet ve işletecek şahıs arasında imzalanan arama izni, sözleşme evrakı ve şartnamelerle kayıt altına alınarak işletilmiştir. Bu prosedürle işletim için izin alınarak işletme imtiyazı alınan madenlerden biri de Amasra Tekkeönü mevkiindeki madendir. Defteri Hâkanî NâzırıAli Rıza Paşa ile Arif ve Tenail Efendilere farklı makamlarca aynı zamanda ihale edilmiş olan Tekkeönü kömür madeninin, 1884 yılında Arif ve Tenail Efendilere ihalesi ile başlayan süreç, madenin 1889 yılında Ali Rıza Paşa´ya ve 1914 yılında tekrar ilk işletmecilerine ihale edilmesi şeklindeki tartışmalarla sürüp gitmiştir. Bu çalışmada öncelikle, 19. yüzyılda Amasra bölgesinde bulunan madenler hakkında bilgi verilecek ardından da Tekkeönü kömür madeninin işletilme çabaları açıklanacaktır.

Anahtar Kelimeler: Kömür Madeni,Tekkeönü, Amasra,Osmanlı Devleti, Ali Rıza Paşa

DOI Number: 10.9737/hist.2019.717


Mining Activities in Amasra in the 19th Century and The Concession Process of The Tekkeönü Coal Mine

Coal is the main source of the Industrial Revolution which has guided the world history economically and socially. Especially in the 17th century, Britain started to benefit from coal as a high and cheap fuel and it was an important start for the use of coal in industrialization. The Ottoman Empire's attempts to exploit coal mining operations by the mid 19th century have been successful and coal power has become an instrument of economic transformation for the Ottoman Empire. With the increase in the share of foreign investors in the Ottoman mining sector, the number and production growth in the Ottoman mining enterprises were observed. In the early periods of the Ottoman Empire, the state-controlled under ground resources were governed by domestic and foreign individuals or companies, which led to the state, the owner of the mine concession, the local authorities, and the mine-related issues. The regulations regarding the location of the mine to be operated, the type of operation to be operated, the taxest o be taken, the person to be operated and the duties assigned to the local authorities have been prepared. The mines to be operated are registered and with the search permission, contract documents and specifications signed between the state and the person to be operated. One of the mines which has the privilege of operation witht his procedure is Amasra Tekkeönü mine. The process which started with the tender of the Tekkönü coal mine, which wastendered by Arif and Tenail Efendi in 1884 and then to the Ali Rıza Paşa in 1889. It is seen that the first operators were tendered again in 1914. In this study, information will be given about the debate on the Tekkeönü coal mine and operation of Tekkeönü coal mine in the 19th century.

Keywords: Coal Mine, Tekkeönü, Amasra, Ottoman Empire, Ali Rıza Pasha

DOI Number: 10.9737/hist.2019.717


497