Yıl:2018   Cilt: 10   Sayı: 3   Alan: Tarih

  1. Anasayfa
  2. Makale Listesi
  3. ID: 1082

Güner Sağır

Kars´ta Ortaçağ´a Ait Bir Ermeni Manastırı: Karmirvank (Çoban Kilise)

Kars ili sınırları içinde bulunan Ortaçağ Ermeni manastırları ve kiliseleri, Kars ve Çevresi Ortaçağ Ermeni Kiliseleri (Ani hariç) adlı yüzey araştırması kapsamında 2010 yılından beri araştırılmaktadır. Bu makalede, 2010-2012 ve 2014, 2017 yıllarında araştırma kapsamında incelediğimiz, Ermeni mimarisinde az bilinen, Karmirvank´ın (Çoban Kilise), mimarisinin ve süsleme özelliklerinin ortaya konulması, inşa tarihi hakkındaki görüşlerin ele alınarak yapının tanıtılması amaçlanmıştır. Metinde ilk olarak manastırın konumu, bugünkü durumu ele alınmış, sonra mimarisi, süslemeleri ve kitabeleri, arazi çalışmalarından edinilen veriler ışığında görseller ve çizimlerle desteklenerek anlatılmış, son olarak da yayınlardaki bilgiler de göz önünde bulundurularak genel bir değerlendirme yapılmıştır. Karmirvank hakkında, Ermeni mimarisinden bahseden 19.-20. yüzyıl yayınlarında çok az bilgiye ulaşılmıştır. Manastırda inceleme yaparak bilim dünyasına mimari olarak tanıtan ilk araştırmacı T. Toramanyan´dır. Karmirvank´ın orijinal ithafı bilinmemektedir. Manastırın kilisesinde bulunan kitabede Karmirvank olarak geçtiği için yayınlarda da bu adla yer almıştır. Yerel kullanımda ise yapı "Çoban Kilise" olarak bilinmektedir. Karmirvank´da üç tane Ermenice kitabe bulunmasına rağmen ne yapının inşa tarihini ne de orijinal ithafını belirlemek mümkündür. Ancak güney cephedeki 1165 tarihli kitabe, yapının bu dönem öncesi mevcut olduğuna dair önemli bir kanıt sunmaktadır. Karmirvank´ın, mimari özellikleri, Ani kenti ile Horomos Manastırı arasındaki konumu ve Ermeni Krallığındaki yapı faaliyetleri dikkate alındığında, manastırın 10. ya da 11. yüzyıl başlarında inşa edilmiş olması mümkün görünmektedir. Sonuç olarak, Karmirvank, hem mimarisi hem de kitabeleri ile Ortaçağ Ermeni mimarisinden günümüze ulaşmış, yayınlarda çok az yer almış olmakla beraber, önemli örneklerden biridir. Bu kapsamda ele alınan metinde, Karmirvank´ın tanıtımı ayrıntılı yapılmış, tüm veriler değerlendirmiş, çok sayıda çizim ve görsel kullanılarak kısmen de olsa yapının tanıtılmasındaki eksikliklerin giderilmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Kars, Ermeni, Ortaçağ, Kilise, Manastır

DOI Number: 10.9737/hist.2018.603


A Medieval Armenian Monastery in Kars: Karmirvank (Çoban Kilise)

Medieval Armenian churches located within the boundaries of the Province of Kars are being studied since 2010 within the framework of the surface survey named Medieval Armenian Churches in Kars and Its Environs (except Ani). The purpose of this article is to introduce Karmirvank (Çoban Kilise) which we studied in years 2010-2012, 2014 and 2017 and which is not so well known in Armenian architecture, by revealing its architectural and ornamental characteristics and evaluating opinions about its construction date. Throughout the text, first the location and present condition of the monastery have been mentioned, then the architectural structure, ornaments and inscriptions have been explained in the light of data collected during our field survey, supported with images and drawings and finally a general evaluation has been made taking into consideration information in relevant publications. Very little information has been found about Karmirvank in 19.-20. Century publications on Armenian architecture. T. Toramanyan was the first researcher who examined and introduced the monastery´s architecture to the world of science. The original dedication of Karmirvank is unknown. It has been named as Karmirvank in publications since it is mentioned so on the inscription found in the monastery´s church. Locally it is known as "Çoban Kilise". It is not possible to identify neither the construction date nor the original dedication of the church although there are three inscriptions in Armenian in Karmirvank. However, the inscription on the southern facade dated to 1165 provides significant evidence that the structure was present before this period. The monastery´s construction date is estimated to be early 10th or 11th century considering the architectural features of Karmirvank, its location between Ani and Horomos Monastery and construction activities during the Armenian Kingdom. In conclusion, Karmirvank is one of the important examples of Medieval Armenian architecture having survived to present with its architectural structure and inscriptions, although there is very little information about it in publications. Within this context, all available data has been evaluated and a detailed introduction of Karmirvank is aimed to be given in this article supported with drawings and images.

Keywords: Kars, Medieval, Armenian, Karmirvank, Church, Monastery

DOI Number: 10.9737/hist.2018.603