Tahrir Defterlerine Göre XVI. Yüzyılda Gördüs Kazası Vakıfları

Saruhanoğulları Beyliği ile Türk egemenliğine giren Gördüs, XVI. yüzyılda Saruhan Sancağının kazaları arasında görülmektedir. Bir kimsenin sahip olduğu menkul veya gayrimenkulü insan veya hayvanların ihtiyaçları için bağışlaması ile ortaya çıkan vakıflar, Osmanlı Devleti´nin sahip olduğu topraklarda geniş bir yayılma alanı bulduğu gibi, XVI. yüzyılda Gördüs kazasında da gelişme imkânı bulmuştur. Osmanlı toplumunun eğitimden sağlığa, barınmadan beslenmeye, ibadetten temizliğe kadar birçok alanda ihtiyacını karşılayan vakıfların, aynı zamanda devletin bu tür hizmetler için bütçeden para ayırmasının önüne geçtiği için devlet hazinesinin de dolaylı olarak güçlü kalmasına yardımcı olduğu görülmektedir. Vakıfların bir bölgede Türk ve İslam kültürünü yerleştirmedeki etkisi göz önüne alınırsa Gördüs ve çevresinin Türkleşip İslamlaşmasında da burada kurulan vakıfların olumlu katkısı göz ardı edilemez. Bu çalışmada Gördüs kazasının şehir merkezi ve kırsal bölgesine dağılmış olan vakıflar, Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi ile Tapu Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-ı Kadime Arşivinde bulunan vakıf tahrir defterlerinden tespit edilerek sahip oldukları özellikleriyle birlikte ele alınmıştır. Çalışma sonucunda kazada 4 cami, 12 mescit, 5 tekke ve zaviye, 2 hamam, 1 mektep yanında çeşitli para vakıfları ve masrafları vakıflarca karşılanan çeşme ve köprü gibi yapılar bulunduğunu tespit edilmiştir. Çalışmada bunlar sırasıyla ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler: XVI. Yüzyıl, Osmanlı, Vakıf, Evkaf Defteri, Gördüs Kazası

DOI Number: 10.9737/hist.2018.689

Having entered under the Turkish domination with Saruhanoğulları Beylic, Gördüs was regarded as among the counties of Saruhan Sanjak in the XVI. century. The foundations, which emerged with the donations of the properties or real estate owned by some individuals for the needs of people or animals, spreaded considerably in the lands of the Ottoman Empire as well as making progress within the Gördüs district in the XVI. century. Covering the needs of the Ottoman society in many fields from education to health, sheltering to nutrition, from worship to cleanliness facilities, these foundations also seem to have supplied the state treasury indirectly to keep its power due to the fact that they ligthted burden of the state´s allocating funds from the budget for such services. Considering the effect of foundations on placing Turkish and Islamic culture in a region, the positive contribution of the foundations established here in Turkification and Islamization of Gördüs and its surroundings cannot be ignored accordingly. In this study, we investigated the foundations spread-wide in the central and rural areas of the Gördüs district besides the features they had by identifying the cadastral record books of Presidential Ottoman Archives and the foundations of the General Directorate of Land Registry Cadastre in the Kuyud-ı Kadime Archives. As a result of study that there were 4 mosques, 12 masjids, 5 Islamic monasteries and lodges, 2 Turkish baths, 1 school as well as various monetary foundations, and structures such as fountains and bridges funded by the foundations. In the study these were discussed respectively.

Keywords: XVI. Century, Ottoman, Foundation, Foundations Book, Gördüs District

DOI Number: 10.9737/hist.2018.689