BULGAR-MAKEDON KOMİTELERİNİN BULGARİSTAN EMARETİ’NDEKİ FAALİYETLERİ: VARNA ÖRNEĞİ (1878-1908)

1877-1878 Osmanlı Rus Harbi neticesinde imzalanan Berlin Antlaşması ile özerk statüye sahip olan Bulgaristan, bu antlaşmadan önce imzalanan, fakat feshedilen Ayestefanos Antlaşması’nda kendisine verilmiş olan topraklara sahip olmak ve ‘‘Büyük Bulgaristan’’ idealini gerçekleştirmek arzusundaydı. 1885 senesinde ‘‘Şarkî Rumeli’’nin, Osmanlı Devleti’nin kabullenmek zorunda kaldığı bir oldu bitti ile elde edilmesi ‘‘Büyük Bulgaristan’’ ın inşası yolunda Bulgar ileri gelenlerine ve hükümetine daha kararlı adım atabilecekleri yönünde güven verdi. Bu durum ilerleyen senelerde, ‘‘Büyük Bulgaristan’’ ın teşkili konusundaki ikinci önemli adımı teşkil eden ‘‘Makedonya’’nın elde edilmesi için komite ve çeteler yoluyla silahlı eylemlerin yapılacağı süreci başlattı. Silahlı mücadelenin başat rol oynadığı ve kanlı terör eylemlerinin gerçekleştirildiği bu süreçte en önemli gelişme, 1893’te Selanik’te İç Makedonya Edirne-Trakya Devrimci Örgütü (VMORO) ’nün ve 1895’te Sofya’da Yüksek Makedonya Edirne-Trakya Komitesi (VMOK)’nin kurulması oldu. Bu iki komiteden VMORO, hukuki ve idari olarak Osmanlı Devleti’nin yönetimi altında bulunan Vilâyât-ı Selâse’de (Kosova, Manastır, Selanik vilayetleri) yahut daha iyi bilinen tabiriyle Makedonya’da, VMOK ise özerk statüdeki Bulgaristan Emareti genelinde faaliyet gösterdi. ‘‘Makedonya Meselesi’’ ile ilgili olarak gerçekleştirilen akademik çalışmalarda bu iki komitenin teşkilatlanma çalışmalarına ve gerçekleştirdiği eylemlere dair önemli bilgiler bulunmaktadır. Fakat, kuzeydoğu Bulgaristan’daki Rusçuk, Silistre, Varna gibi önemli şehirlerde bu komitelerin nasıl örgütlendikleri, hangi alt şubelere ayrıldıkları, ‘‘Makedonya Meselesi’’ kapsamında Bulgar halkı, komitecileri, hükümeti nezdinde yürütülen mücadelede nasıl bir yere sahip bulundukları gibi hususlar hakkında bu çalışmalarda yeterli düzeyde bilgi yer almamaktadır. Hatta literatürdeki çalışmaların geneli dikkate alındığında, kuzeydoğu Bulgaristan şehirlerindeki komite örgütlenmelerinin, araştırmacıların dikkatini hemen hiç çekmediğini belirtmek gerekmektedir. Bu çalışmada yer verilen bu arka plandan hareketle, canlı bir basın-yayın hayatına ve ticari hareketliliğe sahip olup, haberleşme ve ulaşım imkanları açısından da önemli bir merkez durumunda bulunan Varna’da, hangi isimlerdeki Bulgar-Makedon komitelerinin kurulduğu, önderlerini kimlerin teşkil ettiği, ne tür faaliyetler yürüttükleri gibi hususlar irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Bulgaristan Emareti, Varna Tüccar Vekaleti, Rusçuk Tüccar Vekaleti, Bulgaristan Komiserliği, Bulgar-Makedon Komiteleri.

10.9737/hist.2021.1109

Bulgaria, which had an autonomous status with the Treaty of Berlin signed as a result of the 1877-1878 Ottoman-Russian War, wanted to have the lands given to it in the Treaty of Ayestefanos, which was signed before this treaty but was terminated, and to realize the ideal of "Great Bulgaria". The fact that "Oriental Rumelia" was obtained in 1885 by a fait accompli that the Ottoman Empire had to accept gave confidence to the Bulgarian notables and government that they could take more decisive steps towards the construction of "Great Bulgaria". This situation, in the following years, started the process of armed actions through committees and gangs in order to obtain "Macedonia", which constitutes the second important step in the formation of "Great Bulgaria". In this process, in which the armed struggle played a leading role and bloody terrorist acts were carried out, the most important development was the Inner Macedonia Edirne-Thrace Revolutionary Organization (VMORO) in Thessaloniki in 1893 and the High Macedonia Edirne-Thrace Committee (VMOK) in Sofia in 1895. 's was established. Of these two committees, VMORO operated in Vilâyât-ı Selâse (Kosova, Manastır, Thessaloniki provinces) or better known as Macedonia, which was under the legal and administrative administration of the Ottoman State, while VMOK operated mainly on the southern border of Bulgaria. Academic studies on the "Macedonian Question" contain important information about the organizational work and actions of these two committees. However, in these studies, issues such as how these committees were organized in important cities such as Ruse, Silistra and Varna in northeastern Bulgaria, what sub-branches were they divided into, what kind of place they had in the struggle carried out before the Bulgarian people, committee members and government within the scope of the "Macedonian Question". There is not enough information available. In fact, considering the general studies in the literature, committee organizations in the cities of northeastern Bulgaria hardly attracted the attention of researchers. From this point of view, in this study, what is the base of the Bulgarian-Macedonian committees in terms of the organization process and the planned actions against the Ottoman State in Varna, which is an important center in terms of communication and transportation opportunities, and also has a lively press and broadcast life and commercial activity. It was investigated that they were in the area.

Keywords: Principality (Emirate) of Bulgaria, Represantative of Merchants in Varna, Represantative of Merchants in Russe, Commisserie of Bulgaria, Committees of Bulgarian-Macedonian.

10.9737/hist.2021.1109

Sayfa Aralığı: 887-910