Yıl:2021   Cilt: 13   Sayı: 6   Alan: Tarih

  1. Anasayfa
  2. Makale Listesi
  3. ID: 2160

Asuman Karabulut ORCID Icon

DIPLOMATIC INSTRUMENTATION OF THE CALIPHATE AUTHORITY IN THE RELATIONSHIP BETWEEN THE OTTOMAN EMPIRE AND THE TURKESTAN KHANATES IN THE 19TH CENTURY

The frequency of correspondence between the Ottoman Empire and khanates of Turkestan increased in the 19th century. In this study, the political, scientific, commercial, and religious relations between the Ottoman Empire and the khanates of Turkestan were analyzed in light of the transcriptions of the documents of the 19th-century Ottoman archive, as well as the sources on the geography of Turkestan and the caliphate. While conducting the research, the role and influence of the caliphate authority in this relationship were taken into consideration. It is argued that the caliphate´s influence on the khanates in this period was not at the desired level. Bu bağımsız hanlıklar, Asya´da öncü bir devlet olarak nitelendirilemedikleri için, kendilerine önderlik etmelerini isteyecekleri güçlü bir devlete ihtiyaçları vardı. Bu nedenle, Türkistan yönünde ilerleyen Rusya´ya ve bölgedeki gücünü artırmaya çalışan İngiltere´ye karşı zaman zaman halifeliği elinde bulunduran Osmanlı İmparatorluğu´ndan yardım istediler. Türkistan hanlıklarının Osmanlı Devleti ile yazışmalarının sıklaştığı devir 19. yüzyıldır. Bu çalışmada 19. yüzyıl Osmanlı arşiv belgelerinin transkripsiyonlarından, Türkistan coğrafyası ve hilafet ile ilgili yazılmış kaynaklardan faydalanılarak Osmanlı Devleti ve Türkistan hanlıkları arasındaki siyasi, ilmi, ticari ve dini münasebetler analiz edildi. Araştırma yapılırken özellikle hilafet makamının bu ilişkideki yeri ve etkisi göz önünde bulunduruldu. Çalışmada, bahsi geçen yüzyılda hilafetin nüfuzunun hanlıklar üzerinde istenilen etkiyi tam anlamıyla veremediği savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Caliphate, Ottoman State, Turkestan, 19th century

10.9737/hist.2021.1062


19. Yüzyılda Hilafet Makamının Osmanlı Devleti ve Türkistan Hanlıkları İlişkisinde Diplomatik Olarak Araçsallaştırılması

16. yüzyılın ortalarından itibaren Türkistan coğrafyasında bağımsız olarak yaşayan Buhara ve Hive Hanlıklarının yanı sıra, Hokand Hanlığı 18. yüzyılın başlarından itibaren bağımsızlığını ilan etmişti. Yani bu coğrafyada birbirinden bağımsız üç ayrı devlet kurulmuştu. Burada yaşayan Türkistan Türkleri üç ayrı hanlık arasında bölündü ve bölgede güçlü bir birlik yoktu. Doğu Türkistan´da ise 19. yüzyılda Yakub Bey´in önderliğinde ortaya çıkan ve Çin´e karşı savaşan Kaşgar Devleti vardı. Bu bağımsız hanlıklar, Asya´da öncü bir devlet olarak nitelendirilemedikleri için, kendilerine önderlik etmelerini isteyecekleri güçlü bir devlete ihtiyaçları vardı. Bu nedenle, Türkistan yönünde ilerleyen Rusya´ya ve bölgedeki gücünü artırmaya çalışan İngiltere´ye karşı zaman zaman halifeliği elinde bulunduran Osmanlı İmparatorluğu´ndan yardım istediler. Türkistan hanlıklarının Osmanlı Devleti ile yazışmalarının sıklaştığı devir 19. yüzyıldır. Bu çalışmada 19. yüzyıl Osmanlı arşiv belgelerinin transkripsiyonlarından, Türkistan coğrafyası ve hilafet ile ilgili yazılmış kaynaklardan faydalanılarak Osmanlı Devleti ve Türkistan hanlıkları arasındaki siyasi, ilmi, ticari ve dini münasebetler analiz edildi. Araştırma yapılırken özellikle hilafet makamının bu ilişkideki yeri ve etkisi göz önünde bulunduruldu. Çalışmada, bahsi geçen yüzyılda hilafetin nüfuzunun hanlıklar üzerinde istenilen etkiyi tam anlamıyla veremediği savunulmaktadır.

Keywords: Hilafet, Osmanlı Devleti, Türkistan, 19. Yüzyıl.

10.9737/hist.2021.1062


746