Doğu Anadolu´da Jandarma Birliklerinin Asayişi Sağlama Çabaları 1890-1915

XIX. yüzyılın son çeyreğinde ve XX. yüzyılın başlarında Anadolu; savaş, isyan ve göç gibi toplumsal olaylarla karşı karşıya kalmıştır. Özellikle Makedonya, Batı ve Doğu Anadolu problemli bölgelerin başında gelmekteydi. Bunun sebepleri arasında dönemin güçlü ve büyük devletlerin desteğini arkasına alan Ermeni çetelerinin giriştiği birtakım olumsuz faaliyetler vardı. Osmanlı İmparatorluğu, topraklarında yaşanan düzensizliklere ve çetecilik olaylarına karşı bazı tedbirler alma yoluna gitmiştir. 1890 yılından itibaren Ermeni çeteleri fiilen isyanlara ve katliamlara başlayınca hükümet, Hamidiye Alaylarında olduğu gibi jandarma birliklerini bölgeye sevk ederek huzuru, asayişi ve sükûneti sağlamaya yönelik adımlar atmıştır. Kurulduğu dönemden itibaren hem topyekûn harplerde hem de vilayetlerin güvenliğini sağlamada bir kolluk kuvveti olarak görev yapan jandarma teşkilatı, Ermenilerin ayrılıkçı girişimlerine müdahalede bulunmaktan geri durmamıştır. Anadolu'nun yanı sıra Rumeli'de de birçok zorlu görevde boy gösteren jandarma birlikleri, üzerine düşen sorumluluğu büyük bir kararlılıkla yerine getirmeye çalışmıştır. Bu noktada Osmanlı Devleti, Ermeni komitelerinin acımasızca katliamlarda bulunduğu Erzurum ve Van özelinde Doğu Anadolu havalisine jandarmayı göndererek asayişi sağlanmaya yönelik tedbirler almak istemişti. Dönemin olumsuz şartları göz önüne alındığında bölgede görevli jandarma birliklerinin pek çok eksiği olduğu göze çarpmaktadır. Birliklerdeki asker eksikliği ve mühimmatın yetersiz olması bunların başında gelmektedir. Bu makalede, bilhassa zorunlu göçe giden süreçte ve hadisenin yaşandığı dönemde Doğu Anadolu Bölgesi´nde Osmanlı yöneticilerinin jandarma öncülüğünde almış olduğu birtakım tedbirleri, Ermenilerin jandarma birliklerine yönelik yapmış oldukları bazı olumsuz hareketleri (çatışma, katliam gibi) ve jandarmanın Ermeni çetelerine karşı bölgedeki huzuru ve güveni tesis etmedeki gayreti Osmanlı arşiv belgeleri ışığında açıklanmaya çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler: Doğu Anadolu, Jandarma, Ermeni çeteleri, zorunlu göç, iç güvenlik

DOI Number: 10.9737/hist.2020.937

In the last quarter of the 19th century and in the early 20th century, Anatolia faced many social unrests such as wars, riots and immigration. Especially Macedonia, Western and Eastern Anatolia was one of the problematic regions. The reasons for this unrest were a number of chaotic activities undertaken by Armenian gangs, which were received support from powerful states. Therefore, the Ottoman Empire took some precautions against the events that took place in the lands it ruled. When the Armenian gangs began to rebel and massacre, the government took steps to ensure peace and order by sending the Gendarmerie units to the region as in the case of Hamidian Regiments since 1890. In addition to Anatolia, the gendarmerie units, which had many challenging duties in Rumeli, tried to fulfil their responsibilities. At this point, the Ottoman Empire wanted to take measures to ensure public order by sending the gendarmerie to the Erzurum, Van and Eastern Anatolia districts where the Armenian gangs brutally massacred. When the adverse conditions of the period were taken into consideration, it is observed that the gendarmerie units in the region experienced many difficulties such as lack of ammunition and personnel. This article, aimed to explain, the measures taken by the Ottoman Empire under the leadership of Gendarmerie in Eastern Anatolia especially during the period leading to forced migration, aggressive actions of the Armenians against the gendarmerie units (such as conflict, massacre) and Gendarmerie´s efforts to maintain peace and security despite armed hostility of Armenians in the light of Ottoman archival documents.

Keywords: Eastern Anatolia, Gendarmerie, Armenian gangs, deportation, internal security

DOI Number: 10.9737/hist.2020.937