In The Context of The Relations of The Tang Dynasty And The Turkic Khaganate The Khanate of Xueyantuo (Sır-Tardush, Seyanto; 薛延陀)

The Xue Yantuo (薛延陀) is a nation that lived in the north of the People's Republic of China. They are related in origin to the Tieles and even a branch of the Tie-le. Their culture, social customs and structures are largely similar to the Gokturk State and the Turks, which was one of the Old Turkic states. From the Sui dynasty to the early years of the Tang dynasty, the Xue Yantuo were close to the Turkic khanate. During the Xie-li Khagan (颉利可汗) period, the Xue Yantuo struck the East Turkic Khaganate in the back and cooperated with Taizong, who was the head of the Tang (唐) administration at that time. Later, during the Yinan Khan period, the Xue Yantuo entered into conflict with both the Turkic Khaganate (突厥汗国) and the Tang administration. The death of the Xue Yantuo ruler, Yinan Khan (夷男), just before this quarrel, was a typical event in central Asian communities. As a result of this, they entered the process of disintegration and became the reason for the loss of unity and their disappearance from the stage of history. Ms. In 646 they were completely disbanded and erased. In this study, the general historical situation of the Xue Yantuo, their names, the geography where they lived and ruled, and their short history. In the study, Tong Dian (通典), which is one of the classical Chinese history texts, was heavily used. Sentences and proofs quoted from classical texts are used in their original form. The Xue Yantuo name is used on our paper, and also the Pin-Yin (拼音) system, which is one of the modern writing system of Chinese characters.with the Latin letters is prefered.

Keywords: Xue-Yantuo, Sir Tardus, Turk Khaganate, Seyanto, Tang Dynasty

10.9737/hist.2021.1090

Xue Yantuolar (薛延陀), Çin Halk Cumhuriyeti kuzeyinde yaşamış bir ulustur. Köken olarak Tiele’lar ile akrabadırlar hatta Tie-ler’ların bir koludurlar. Kültürleri, toplumsal adet ve yapıları, Eski Türk devletlerinden Göktürk Devleti ve Türk ve Türk soylu halklarınki ile büyük oranda benzeşmektedir. Sui hanedanlığından, Tang hanedanlığının ilk yıllarına kadar, Xue Yantuo’lar, Türk kağanlığına yakındı. Xie-li Kağan (颉利可汗) döneminde, Xue Yantuolar, Doğu Türk Kağanlığını arkadan vurup Tang (唐) yönetiminin o dönem başında bulunan Taizong ile işbirliğine gitmişti. Daha sonra Yinan Kağan döneminde ise Xue Yantuo’lar, hem Türk Kağanlığı (突厥汗国) hem de Tang yönetimi ile çekişmeye girmiştir. Giriştikleri bu çekişmeden hemen önce Xue Yantuo hükümdarı Yinan Kağan’ın (夷男) ölmesi, orta Asya topluluklarında yaşanan tipik bir olaya Xue Yantuo’ların da tutulmalarına sebep olmuştur. Bunun neticesinde de Xue Yantuo’ların meydana getirdikleri birlik, dağılma sürecine götürmüş, birliğin yitirilmesine ve tarih sahnesinden silinmelerinin sebebi olmuştur. Ms. 646 yılında da tamamen dağılıp ve silinmişlerdir. Bu çalışmada Xue Yantuo’ların genel tarihi durumları, isimleri, yaşadıkları ve hüküm sürdükleri coğrafya ve kısa tarihleri üzerine inşa edilmiştir. Çalışmada klasik Çin tarih metinlerinden olan Tong Dian’den (通典) ağırlıklı olarak istifade edilmiştir. Klasik metinlerden alıntılanan tümce ve deliller asıl halleri ile kullanılmıştır. Xue Yantuo ismi, Çince imlerin Latin harfleri ile çağdaş yazım sistemi olan Pin-Yin (拼音) sistemi ile kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Xue-Yantuo, Sir Tarduş, Türk Kağanlığı, Seyanto

10.9737/hist.2021.1090