Year:2014   Volume: 6   Issue: 3   Area: Tarih

  1. Home
  2. Article List
  3. ID: 581

Süleyman Demirci , Kazim Kartal

The Place of Ottoman Population Registry Books in Writing of History: The Case Of 1835 Macuka/Macka District of Trabzon Province Muslim Population Registry Books

Population is defined as the total number of people on a specific time period and location. It is regarded as an important issue by different states around the world. The fist census of the Ottoman State takes place in 1831, during the reign of Mahmut II. The purpose of the census was to find out the number of Muslim and non-Muslim population so that it would be possible to detect the eligible man for the construction of the new army after the abolition of the Janissaries (1826) during Mahmut II reign and to detect the number of non-Muslim cizye tax payers. Regarding the purpose of the study, the history of Macuka/Macka district starts as an old settlement location. The district has been under Persian, Byzantium and Ottoman-Turkish rules. The legend claims that the name comes from a type of spear called "Macuka", used by local Greek people during an Iranian-Byzantium war. Following the conquest of Trabzon on 1461 by Mehmet II, the district is taken over by Ottomans from the Greek Pontus Kingdom. Macka District as it is known today has been founded in 1913. The general census of Trabzon and its districts takes place as a part of the general Ottoman census. From the archives, it is possible to observe that Trabzon province, together with its districts, villages and other settlements are included in the census. The census of the Trabzon district spreads over an area from Kastamonu to Batumi and has total of 203 registry books. This study analyses the book no 1100 from Trabzon Province Macka District Registries. It will enable a closer look on the population, population movements, names and titles of the residents as well as officials on duty. Another result of the study is to find first hand information about the migrations and transfers. The study will also shed light on details important for the writing of history, such as local administrators, mukhtars, imams, soldiers, handicapped people, local monikers for people, and physical features of individuals.

Keywords: Doi Number :10.9737/historyS1229

Doi Number :10.9737/historyS1229


Osmanlı Nüfus Defterlerinin Tarih Yazımındaki Yeri: 1835 Tarihli Trabzon Vilayeti Maçuka/Maçka Kazası Müslim Nüfus Defteri Örneği

Nüfus, yeryüzünde sınırları belirli bir alanda belirli bir zamanda bulunan insanların oluşturduğu toplam sayı olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde dünya ülkelerinin üzerinde durduğu en önemli konulardan birisi de nüfustur. Osmanlı Devleti'nde ilk genel nüfus sayımı 1831 tarihinde II. Mahmut zamanında yapılmıştır. Yapılan bu sayımla Müslim ve gayr-i Müslim nüfusu tespit etmek ve böylece II. Mahmut döneminde Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılıp (1826) yerine yeni bir ordunun kurulması için ülke içerisindeki askerliğe elverişli erkek nüfusun ve ülke içerisindeki cizye mükellefi gayr-i Müslim nüfusun tespit edilmesi hedeflenmişti. Maçka, çok eski bir yerleşim yeri olarak karşımız çıkmaktadır. Tarihi süreç içerisinde Pers, Bizans, Osmanlı-Türk medeniyetlerine ev sahipliği yapmıştır. Maçka´nın ismi rivayete göre İranlılar ile Bizanslılar arasında meydana gelen çarpışmalarda yerli Rum halkı "Maçuka" denen sopa ile dövüştüklerinden ötürü buraya Maçuka-Maçka denilmiştir. Bilindiği üzere Maçka kazâsı Rum Pontus krallığının idaresinde iken, 1461 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından Trabzon´un fethinden sonra Osmanlı idaresine katılmıştır. Bugünkü Maçka ilçesi ise 1913 yılında kurulmuştur. Osmanlı coğrafyasının değişik yerlerinde olduğu gibi Trabzon ve havalisinde de nüfus sayımları yapılmıştı. Bu anlamda Trabzon Vilayeti´ne bağlı olan sancak, kazâ ve diğer merkezlerde nüfus sayımı uygulanmış olduğunu arşiv kayıtlarından görmekteyiz. Nitekim bölge ile ilgili yapılan nüfus sayımları alan olarak Batum´dan Kastamonu´ya kadar olan bölgeyi kapsamakta ve sayı olanakta 203 adet nüfus defterinden oluşmaktadır. Burada inceleyeceğimiz Başbakanlık Osmanlı Arşivindeki nüfus defterleri serisi içerisinde 1100 numara ile kayıtlı Trabzon Vilayeti Maçka Kazâsı Müslim Nüfus Defteridir. Bu çalışmada, defterde verilen bilgilerden hareketle bahse konu kazâ´nın mahalle ve köylerinde yaşayan ailelerin ve görevli memurların isim ve esamilerini öğrenme imkânımız olacak. Ayrıca bölgeye yönelik yaşanan göç ve nakiller hakkında ilk elden bilgi sahibi olma imkânı bulacağız. Yine bölgedeki mahalli idareciler; görevdeki muhtarlar, imamlar, askerler, özürlüler, halkın kullandığı yerel isimler (lakaplar), insanların fiziksel özellikleri gibi bölgesel tarih yazımında önemli ayrıntılara ulaşmamıza imkân tanıyacaktır.

Anahtar Kelimeler: Nüfus defterleri, II. Mahmut, Trabzon Vilayeti, Maçuka kazâsı, 19. Yüzyıl

Doi Number :10.9737/historyS1229


867