Ankara´dan Inebolu´ya Bilgi Üretimi: Bir İngiliz Ajanının 1905´teki Seyahati üzerinden Sosyo-Ekonomik, Antropolojik ve Siyasi Gözlemler

Orta Doğu´daki sömürgelerini kontrol altında tutma ve bu bölgedeki çıkarlarını koruma düşüncesi İngiltere´nin başlıca gayesi olmuştur. Orta Doğu üzerine üretilen her bilgi değerli görülmüştür. Emperyalist politikaların meşru zemini, üretilen bilginin siyasi ve ekonomik politikaların şekillenmesiyle oluşturulmuştur. Bilgi üretme kanallarının en önemli kurumları bölge üzerine arkeolojik, tarihi ve etnografik araştırmalar yapan kurumlar olurken, bilgi akışını sağlayanlar da Orta Doğu´ya giden ve gönderilen ajanlar olmuşlardır. Orta Doğu üzerinde bilgi üretimini seyahatleri üzerinden gerçekleştiren ajanlardan biri de, Sykes-Picot antlaşmasının mimarlarından Mark Sykes´tır. Bu çalışma da, İngiltere´nin emperyalizm politikasının somut bir yansıması olarak görülen, Mark Sykes´ın 1905 yılında Orta Doğu´da gerçekleştirdiği seyahatinde tuttuğu notlarına odaklanacaktır. Sykes´ın bu gezisinde, çıkardığı insan tipolojisi oryantalist bağlamda Batı üstünlüğünün bir yansıması olarak oluşur. Ayrıca, istihbarati bir faaliyet gerçekleştirmiş olan Sykes´ın izlediği rota boyunca politik ve antropolojik gözlemlerini ortaya koyarak 20. yüzyılın başlarında bilgi üretiminin ne derece önem arz ettiğini ve Sykes´ın İngiliz-Osmanlı politikası üzerine fikirlerini de ortaya koymaktadır. Dolayısıyla bu çalışma, İngiltere´nin Orta Doğu üzerindeki bilgi üretimini, Mark Sykes´ın seyahati üzerinden, antropolojik irdelemelerin ve sosyo-ekonomik gelişimlerin İngiltere´nin oryantalist ve emperyalist bağlamında ne anlam ifade ettiğini inceleyecektir

Keywords: Mark Sykes, Oryantalizm, İngiliz Emperyalizmi, Seyahat, İngiliz-Osmanlı İlişkileri, Orta Doğu

10.9737/hist.2021.1025

The fundamental purpose of Britain was to control his colonies in the Middle East and protect his interests in the regions at the end of the 19th and the beginning of the 20th centuries. Thus, all knowledge production activity was valuable. The legitimate ground of the imperialist policies was formed by the knowledge production through which political and economic policies emerged. The salient channels of knowledge production became the societies and the institutions conducting archaeological, historical, and ethnographic studies and the agents were the providers of information flow related to the Middle East. One of the agents with this mission was Mary Sykes, who was one of the signatories of the Sykes-Picot Agreement. Thus, research will focus on Mark Sykes´s travel, in which he visited Ankara and Inebolu in 1905, as a reflection of Britain´s imperialist policy. His categorization of people was the projection of Western superiority in the orientalist context. In addition, Sykes exposed his political and anthropological observations in the scope of intelligence gathering. He also reveals his thoughts on Anglo-Ottoman relations. Thus, this study will examine the knowledge production of Britain in the Middle East over the travel of Mark Sykes and reveal the significance of anthropological inspections and socio-economic developments in Britain's orientalist and imperialist context.

Anahtar Kelimeler: Mark Sykes, Orientalism, British Imperialism, Travelling, Anglo-Ottoman relations, the Middle East

10.9737/hist.2021.1025