Gatoğıgos Yovhannēs Drasxanakertc´ı´nin History of Armenia Adlı Eseri´nin Kafkasya Türklüğü Açısından Değerlendirilmesi

Müslümanların İran´ı fethini müteakip daha sık akınlar düzenledikleri Güney Kafkasya´nın Müslüman-Türk idareciler tarafından yönetilmeye başlanması Türk-Ermeni ilişleri açısından oldukça mühim bir dönemdir. Özellikle Sâcoğulları hanedanının Azerbaycan merkezli bağımsız bir devlet kurup etki alanını Van Gölü çevresi ve Kars´a kadar uzandırması Kafkasya Türklüğünün önemli dönüm noktası olmuştur. Ancak, gerek Abbasiler gerekse Türkler açısından mühim olan bu dönemin olayları Müslüman kroniklerde gerektiği kadar yer almamaktadır. Hatta Sâcoğullarının bölgeye vali atanması veya azilleri dışında bölgede yaptıkları fetihler, iktisadi faaliyetler veya bölge halklarıyla ilişkiler hakkında İslam kaynaklarında yer alan bilgiler yok denecek kadar azdır. İslam kaynaklarının eksik bıraktığı bu olayları Ermeni kaynaklarından takip etmek mümkündür. Özellikle dönemim en önemli şahidi ve bazen olayların baş aktörü olan Ermeni Gatoğigos´u Yovhannēs Drasxanakertc´i`nin History of Armenia adlı eseri siyasi bir hatırat niteliği taşımakla beraber, Ermeni Kralı I. Simbat´ın 890 yılında tahta çıkışından 924 yılına kadarki olaylar hakkında geniş malumatlar içermektedir. Dönem itibariyle içerdiği konular ona bizzat Ermeni tarihinden ziyade Türk tarihi vasfı da kazandırmıştır. Daha da mühimi Yovhannēs´in İstanbul Patriğiyle mektuplaşıp Türklerin Kafkasya´daki ilerleyişi karşısında ilk haçlı ittifakı çağrısı yapmasıydı. Diğer Ermeni kaynakları ve İslam kaynaklarıyla mukayese ederek eleştiri süzgecinden geçirdiğimiz Yovhannēs´in eseri bu makalemizin konusunu oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Yovhannēs, Azerbaycan, Sâcoğulları, Ermeniler

DOI Number: 10.9737/hist.2018.623

It is very important period in terms of Turkish-Armenian relations that the South Caucasus, which Muslims organized more frequent invasions following the conquer of Iran by Muslims, was started to be ruled by Muslim-Turkish rulers. Especially, Sajid dynasty, which established an independent Azerbaijani state and extended its domain to the Van Lake and Kars, became an important turning point of the Caucasus Turkism. However, the events of this period, which are important for both Abbasids and Turks, do not take place in Muslim chronicles commensurately. In fact, there are scarcely any information in Islamic sources about the conquests, economic activities or relations with the peoples of the region that the Sajid dynasty made in the region, except for the supersession or the appointment of the rulers to the region. It is possible to follow these events, which are left behind by Islamic sources, from Armenian sources. Especially, the book of Yovhannēs Drasxanakertc´i, who is the most important witness of the period and sometimes the main actor of events, History of Armenia has the quality of memoirs alongside the wide information about the events which took place in 890, that Smbat I of Armenia got the throne, to 924. The subjects he has included in the period have given him a historical Turkish qualification rather than the Armenian history. Even more important was the correspondence of Yovhannēs with the Patriarch of Istanbul and calling for the first Crusader alliance in the face of the Turks' progress in the Caucasus. Compared to other Armenian and Muslim sources, the work of Yovhannēs, which we criticized, constitutes the subject of this article.

Keywords: Yovhannēs, Azerbaijan, Sajids, Armenians

DOI Number: 10.9737/hist.2018.623