Fâtımîlerin İkircikli Müttefikleri Cerrâhîlerin Filistin ve Çevresindeki Faaliyetleri

Hulefâ-yi Râşidîn döneminde Müslümanlar tarafından gerçekleşen fetihlerden sonra çok sayıda Arap Kabilesi iskân amacıyla Suriye ve el-Cezîre topraklarına göç etmiştir. Bu şekilde Suriye´ye yerleşen kabilelerden biri olan Tay Kabilesi, X. ve XI. asırlarda güçlendikten sonra Biladu´ş-Şâm´da cereyan eden siyasî-askerî olayların önemli aktörlerinden biri olmuştur. X. asırda Musul ve Halep´e hâkim olan Hamdânîlere vergi ödeyerek bağlılığını arz eden Tay Kabilesi, onuncu asrın sonlarına doğru Hamdânîlerin zayıflaması ile birlikte bağımsız bir şekilde hareket etmeye başlamıştır. Hamdânîlerin zaafından istifade eden Ukayl, Numeyr, Kilâb, Kelb ve Tay gibi kabileler, ele geçirdikleri şehirlerde bağımsız birer siyasî oluşum vücuda getirmişlerdir. Mezkûr kabileler bağımsız bir emirlik oluştururken Tay kabilesi hâkim olduğu Filistin topraklarında ortaya çıkan Fâtımî baskısından dolayı tam olarak bağımsız bir idarî yapı oluşturmaya muvaffak olamamıştır. Fâtımîlerin 357 (968) Bilâdu´ş-Şâm´a doğru ilerleyişi esnasında, Tay Kabilesinin bir kolu olan Cerrâhîler Remle merkez olmak üzere stratejik bir güç olarak sahneye çıkmışlardır. Öncelikle Fâtımîlere karşı Karmatîlerin yanında saf tutan Cerrâhîler, Karmatîlerin Kahire önlerinde mağlup olmaları üzerine müttefiklerinin mallarını yağmalamaktan geri durmamışlardır. Bu sırada Cerrâhî lideri olarak Dağfel ve el-Müferrec adında iki şahsın tarih sahnesine çıktıkları görülmektedir. Cerrâhîler aynı anda birden fazla lider tarafından yönetilmiş ve Fâtımîler ile münasebetleri de tamamen çıkarlara dayalı olmuştur. Buna paralel olarak 400 yılından sonra yeni bir Şiî halife tayin etme girişiminde bulunmuşlardır. Bu çalışmada bir asra yakın bir zaman zarfında Filistin ve çevresinde etkin bir kuvvet olarak varlığını idame ettiren Cerrâhîlerin, Fâtımîler ile münasebetlerinin mahiyeti, tarihi süreci ve Biladü´ş-Şâm´a komşu güçler ile münasebetlerde etkileri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Bilâdü´ş-Şâm, Remle, Tay Kabilesi, Cerrâhîler, Fâtımîler

DOI Number: 10.9737/hist.2020.830

After the conquests carried out by Muslims during the reign of Rashid Chalips, many Arab tribes migrated to Syria and al-Djazira for resettlement. Tayy tribe, one of the tribes that settled in Syria in this way, became one of the important actors of the political-military events that took place in Bilad al-Sham after gained power in X. and XI. centuries. Tayy tribe, which shows its allegiance to the Hamdanids who dominated Mosul and Aleppo in the X. century by paying taxes, began to act independently towards the end of the tenth century with the weakening of the Hamdanids. Taking advantage of the weakness of the Hamdanids, tribes such as Uqayl, Numayr, Kilab, Kelb and Tayy created independent political formations in the cities they conquered. While the mentioned tribes formed an independent emirate, Tayy tribe was unable to establish a fully independent administrative structure due to the Fatimid repression that emerged in the Palestinian territories they dominated. During the advance of the Fatimids to Bilad al-Sham in 357 (968), Djarrahids who are a branch of Tayy tribe emerged on the scene in some cities, mainly Ramla, as a strategic power. Djarrahids, who primarily sided with the Karmatians against the Fatimids, did not hold back from plundering the goods of their allies upon the defeat of the Karmatians in front of Cairo. At this time, two individuals named Daghfal and al-Mufarradj, as Djarrahids leaders, appeared on the stage of history. Djarrahids were ruled by more than one leader at the same time, and their relations with the Fatimids were based entirely on interests. In parallel, after 400 years, they attempted to appoint a new Shiite caliph. In this study, it was tried to reveal the nature and historical process of the relations of the Djarrahids, who had survived as an effective force in Palestine and its surroundings for a century, and their influence in relations with forces adjacent to Bilad as-Sham was tried to be demonstrated.

Keywords: Bilad al-Sham, Ramla, Tayy Tribe, Djarrahids, Fatimids

DOI Number: 10.9737/hist.2020.830