Gelibolu Saruca Paşa Hamamı Üzerine Gözlemler

Gelibolu, 14. yüzyıl ortalarında Osmanlı topraklarına katılmış, İstanbul´un fethine kadar önemli bir deniz üssü olmuş ve bu süreçte çok sayıda eser meydana getirilmiştir. Bu çalışmada, Saruca Paşa tarafından 1436-1455 yılları arasında yaptırılan ve Gelibolu´nun en önemli yapılarından birini teşkil eden hamam ele alınarak Türk mimarisindeki yerinin ortaya konması amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, öncelikle konuyla ilgili literatür ve arşiv taraması yapılmış, sonrasında eser yerinde incelenerek gerekli notlar alınmış ve nihayetinde elde edilen veriler ışığında hamam ayrıntılı olarak tanıtılmış, dönemin diğer yapılarıyla karşılaştırılarak değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Saruca Paşa Hamamı bir çifte hamam olup, erkekler kısmı kadınlar kısmından daha büyük tutulmuştur. Taş ve tuğla ile inşa edilen hamamda, erkekler ve kadınlar kısmı soyunmalıkları farklı yönlere yerleştirilmiş ve diğer mekânlar bunların gerisinde sıralanmıştır. Soyunmalıklardan sıcaklığa bir ılıklık mekânı vasıtasıyla geçilmektedir. Sıcaklıklar, kare bir mekân ile bunun iki yanına sıralanan halvet hücrelerinden oluşmaktadır. Tüm mekânlar tonoz ve kubbelerle örtülü olup geçişlerde mukarnaslı bingiler ve prizmatik üçgenler kullanılmıştır. Bazı kubbelerde de mukarnaslara yer verilmiştir. Hamamda fazla süslemeye yer verilmemiştir. Dışta, almaşık duvar örgüsü ile kapı ve pencerelerin kemerli alınlıklarının yapıya dekoratif bir özellik kattığı söylenebilir. İçte ise bir kubbe kasnağı ile kurna üzerindeki palmet motifleri dikkati çeker. Örtü sistemindeki mukarnaslı ve prizmatik üçgenli geçişler, stalaktitli kubbeler de yapıya zenginlik katmaktadır. Genel olarak bakıldığında, Saruca Paşa Hamamı´nın plan, malzeme-teknik ve süsleme gibi özellikleri bakımından döneminin karakterini yansıttığı ve Türk hamam mimarisinde önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Çanakkale, Gelibolu, Saruca Paşa, Hamam, Mimari

DOI Number: 10.9737/hist.2020.968

Gallipoli joined the Ottoman lands in the mid-14th century, became an important naval base until the conquest of Istanbul, and numerous monuments were created during that time. This study aims, to reveal the importance in Turkish architecture of the bath house built by Saruca Pasha between 1436 and 1455, which constitutes one of the most important structures of Gallipoli. Therefore, the literature and archives were first examined on the subject, then necessary notes were taken by examining the site of the work and in light of the obtained datas, and finally the bath was analyzed in detail and subjected to evaluation by compared with other structures of the period. Saruca Pasha Bath is a double bath and the male's section is larger than the female's section. In the bath, which was built with stones and bricks, the dressing rooms of men and women were placed in different directions and other places were lined behind them. People passed from the dressing rooms to the steam baths through a warm room. Steam baths consist of a square space and private rooms lined up on both sides. All spaces are covered with vaults and domes and muqarnas binges and prismatic triangles were used in the transitions. Some domes are also decorated with muqarnas. There is not much decoration in the bath. Outside, it can be said that the arched pediments of alternate masonry and doors and windows add a decorative feature to the building. Inside, a dome pulley and palmette motifs on the basin attract attention. The muqarnas and prismatic triangular transitions and the stalactite domes in the cover system add richness to the structure. In general, it is seen that Saruca Pasha Bath reflects the characteristics of its period in terms of features such as plan, material-technique and decoration and has an important place in Turkish bath architecture.

Keywords: Dardanelles, Gallipoli, Saruca Pasha, Bath, Architecture

DOI Number: 10.9737/hist.2020.968