İlhanlı-Memlûk Rekabeti Arasında Doğu ve Güneydoğu Anadolu

Tarih boyunca İran ve Mısır´da kurulup hâkimiyet alanını genişletme eğiliminde olan yayılmacı devletler açısından Doğu ve Güneydoğu Anadolu, paylaşılamayan bir coğrafya olmuştur. İlkçağın bölgedeki başlıca siyasi güçleri olan Asur, Urartu, Hitit ve Mısır Devletlerinin takip ettikleri bu yayılmacı politika anlayışı sonraki devletlerce de benimsenmiştir. Zira Karadeniz, Kafkasya, Basra Körfezi ile Doğu Akdeniz havzasının arasında yer alan Doğu ve Güneydoğu Anadolu, jeo-stratejik konumu nedeniyle çevre devletlerin siyasi ve askeri harekât sahası olmuştur. XIII. yüzyılın ikinci yarısında Mısır´da kurulan Memlûk Devleti ve İran´da kurulan İlhanlı Devleti´nin rekabet sebeplerinden biri de şüphesiz bu coğrafya olmuştur. Bu çalışmada Doğu ve Güneydoğu Anadolu ekseninde yoğunlaşan İlhanlı-Memlûk mücadeleleri üzerinde durularak bu mücadelelerin bölge üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Yaklaşık yüzyıl devam eden rekabete dayalı münasebetlerin, yörenin demografik, kültürel ve iktisadî yapısında değişimlere yol açtığı gözlemlenmiştir. Bu çalışmada; dönemin ana kaynakları karşılaştırılarak söz konusu değişimler ele alınmıştır. Bu çalışmada Doğu ve Güneydoğu Anadolu ekseninde yoğunlaşan İlhanlı-Memlûk mücadeleleri üzerinde duruldu. Ancak iki devlet arasındaki askeri ve siyasi gelişmelerden çok, bu mücadelelerin bölge üzerindeki etkileri ele alınmıştır. Yüzyıla yakın devam eden rekabete dayalı münasebetlerin, yörenin gerek demografik ve kültürel, gerekse iktisadi yapısında büyük kırılmalara yol açtığı gözlenmiştir. O sebeple çalışmanın bu yönüyle kendi alanındaki bir boşluğu dolduracağı ümit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Anadolu, İlhanlı, Memlûk, Türkmen, Uyrat

DOI Number: 10.9737/hist.2021.1007

Eastern and Southeastern Anatolia has been an unsharable geography for the expansionist states that have been established in Iran and Egypt throughout history and have tended to expand their domain. This expansionist policy approach followed by the Assyrian, Urartu, Hittite and Egyptian states, which were the main political powers of the antiquity in the region, was also adopted by the later states. Because, Eastern and Southeastern Anatolia, located between the Black Sea, the Caucasus, the Persian Gulf and the Eastern Mediterranean basin, became the political and military operation area of the surrounding states due to its geo-strategic location. XIII. Undoubtedly, this geography was one of the reasons of competition for the Mamluk State established in Egypt in the second half of the century and the Ilkhanate State established in Iran. In this study, by focusing on the Ilhanlı-Mamluk struggles, which are concentrated in the Eastern and Southeastern Anatolia axis, the effects of these struggles on the region are discussed. It has been observed that the competitive relations that lasted for about a century caused changes in the demographic, cultural and economic structure of the region. In this study; These changes were discussed by comparing the main sources of the period.

Keywords: Anatolia, Ilkhanid, Mamluk, Turcoman, Avirat

DOI Number: 10.9737/hist.2021.1007