İpek Şehri´nde Nüfus ve Yerleşim (1485-1582)

Günümüzde Kosova´da bulunan İpek Şehri, Osmanlı döneminde İskenderiye (İşkodra) Sancağı´na bağlı bir kaza statüsünde idi. Bu makalede öncelikle İpek Şehri´nin adı, anlamı ve coğrafi konumu hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmada kullanılan tahrir defterleri ile içerikleri belirtilmiştir. Konu bütünlüğünün sağlanması amacıyla mahalle kavramının Osmanlı Devleti idari sistemindeki yeri ve öneminden bahsedilmiştir. Daha sonra ise İpek Şehri´nin demografik durumu tespit edilerek yıllar içerisinde şehrin nüfusunda yaşanan değişim ve bu değişimin nedenleri açıklanmaya çalışılmıştır. Müslüman ve gayrimüslim nüfus ayrı ayrı incelenmiş, yaşanan nüfus hareketleri mukayeseli olarak değerlendirilmiştir. Osmanlı hâkimiyetine 1462 yılında giren şehrin ilk tahriri muhtemelen fetihten kısa bir süre sonra yapılmıştır. Çünkü bir bölge fethedildikten sonra Osmanlı Devleti´nin yaptığı ilk uygulamalardan biri, ele geçirilen yerin nüfus ve ekonomik potansiyelinin saptanması gayesi ile tahririnin yapılmasıdır. Şehrin sayımını içeren ulaşabildiğimiz en eski tarihli defter, 1485 yılı mufassal tapu tahrir defteridir. Nüfus verilerinin saptanması için kazanın 1485, 1530, 1570 ve 1582 yıllarındaki sayımlarını içeren dört defter kullanılmıştır. Bu çalışma ile Balkanlar´da bulunan bir şehrin 97 yıllık demografik durumu aydınlatılmış, bölgede Osmanlı hâkimiyetinin yerleşmesi ve İslamiyet´in yayılması İpek Şehri özelinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: İpek Şehri, İskenderiye, Kosova, Balkanlar, Tahrir Defterleri

DOI Number: 10.9737/hist.2020.849

The Ipek City, which is located in Kosovo today, was in the status of a district under the Alexandria (Shkodra) Sanjak during the Ottoman period. In this article, firstly information is given about the name, meaning and geographical location of the Ipek City. Tahrir registers used in the study and their contents are indicated. In order to ensure the integrity of the subject, the place and importance of the neighborhood concept in the administrative system of the Ottoman State were mentioned. Then, the demographic situation of the Ipek City was tried to be determined and the change in the population of the city over the years and the reasons of this change were tried to be explained. Muslim and non-Muslim populations were analyzed separately and population movements were evaluated comparatively. The first tahrir of the city, which entered the Ottoman domination in 1462, was probably made shortly after the conquest. Because, after conquering a region, one of the first applications of the Ottoman State was to make its tahrir in order to determine the population and economic potential of the captured place. The oldest tahrir register that we can including the census of the city is the detailed tahrir registry of 1485. Tahrir registers of 1485, 1530, 1570 and 1582 were used to determine the city's population data. With this study, the 97-year demographic status of a city in the Balkans was illuminated, the settlement of the Ottoman domination in the region and the spread of Islam were examined in the Ipek City.

Keywords: Ipek City, Alexandria (Shkodra), Kosovo, Balkans, Tahrir Registers

DOI Number: 10.9737/hist.2020.849