İsmail Paşa, Saray ve Babıali: Mısır İşgalinin Siyasi, İktisadî, Sosyal ve İdarî Zemininin İnşası 1863-1879

Osmanlı Devleti´nin 19. Asrının büyük bir bölümünde etkili olan Mısır Meselesi, çeşitli tarihi dönüm noktalarında oluşmuş, gelişmiş ve kronik bir hâl alarak Mısır´ın kaybedilmesine neden olmuştur. Bu dönüm noktalarından birisi, İsmail Paşa´nın Mısır Valiliği´ne tayinidir. Bu tayin sonrası süreç, Mısır´da Osmanlı egemenliğinin günden güne daralmasına, Mısır ile Osmanlı Devleti´nin bağlarının zayıflamasına ve Osmanlı-Mısır ilişkilerinin gerginleşmesine neden olmuştur. "Bu süreç, özellikle İsmail Paşa´nın Mısır´a Vali ardından da Hıdiv olmasından sonra daha sorunlu bir düzleme oturmuştur. Bu süreçte, Babıali ve Saray´ın Mısır ile kurduğu ilişki biçimi ise bu sorunlu süreci baş edilemez hale getirmiştir. Bu ilişki biçimi ve "hediyeler" karşılığında alınan imtiyaz fermanları, hem devletin egemenlik anlayışını eskitmiş hem de devletin saygınlığına zarar vermiştir. Başta Sultan Abdülaziz, Âli ve Fuad Paşalar olmak üzere Mısır ile kurulan "hediye" diplomasisi İsmail Paşa´nın kurguladığı şekilde yürümüş ve bu da devletin Mısır´daki hükümranlık haklarını zedelemiştir. İsmail Paşa´nın "kişisel" gayretleriyle elde edilen ve 1866 ila 1873 yılları arasında verilen imtiyaz fermanları, İsmail Paşa´nın dönemine olduğu gibi sonraki dönemlere de sorunlu bir Mısır Meselesi bırakmıştır Bu imtiyazlar ise başta Süveyş kanalı, Mısır´ın dış borç alması ve Mısır maliyesinin çöküşü gibi olaylarla Mısır´ın işgali edilmesi sürecini beslemiştir. Biz de Mısır Meselesi´nin 1863-1879 dönemini ele alarak Mısır´ın işgali sürecini ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler: Mısır Meselesi, Hıdiv İsmail Paşa, Sultan Abdülaziz, Âli ve Fuad Paşalar.

DOI Number: 10.9737/hist.2018.696

The Egypt Question, which was effective in a large section the19thcentury of the Ottoman Empire, formed, evolved and caused the loss of Egypt by becoming chronic in various historical milestones. One of these milestones is the appointment of Ismail Pasha to the Egyptian Governorship. The process after this appointment caused the Ottoman sovereignty to shrink from day to day and the weakening of the ties between Egypt and the Ottoman Empire and the tension of the Ottoman-Egypt relations. This process, got an even more problematic course, especially after the İsmail Pasha´s appointment as governor and later as khedive. In this process, the relationship shape that the Babıali and Egypt made contact with the palace has made this problematic process inedible.This form of relationship and the concession edicts received in exchange for "gifts" both destroyed the state's sovereignty understanding and harmed the dignity of the state. The diplomacy of gift destablished with Egypt, especially Sultan Abdulaziz, Alli and Fuad Pashas, continued in the way that Ismail Pasha desired, and this damaged the state's sovereign rights in Egypt.The concession edicts that were gained through İsmail Pashas "personal" efforts and given between the years of 1866-1873 inherited a problematic Egyptian Question to İsmail Pasha´s rule and the succeeding periods. These concessions fed the process that resulted in particular the Suez channel, Egypt's foreign borrowing and the decline of Egyptian finances and the Egypt occupation. We will try to reveal the Egyptian occupation process by taking the Egypt Problem in 1863-1879.

Keywords: Egypt Question, Khedive Ismail Pasha, Sultan Abdülaziz, Âli ve Fuad Pashas.

DOI Number: 10.9737/hist.2018.696