Memlûkler Döneminde Şâm Mahmili, Hacılar Ve Menziller

İslâm dininin temel ibadetlerinden olan hac ibadeti, muayyen vakitlerde ve hususî yerlerde farzlarını yerine getirmekten ibarettir. 1250-1517 yılları arasında Mısır merkezli kurulmuş bir Türk devleti olan Memlûkler, Hicaz bölgesinin hâkimi olma sıfatıyla hac işlerinden de mesul olmuşlardır. Memlûkler devletinin kudretli sultanlarından ez-Zâhir Baybars, Mısır´dan Mekke´ye, ilk defa olmak kaydıyla, mahmil göndererek Hicaz´ın ve de Müslümanların koruyucusu olduğunu ilan etmişti. Mahmil uygulaması her ne kadar devletin temsili ile alakadar olsa, uygulanmaya başlamasından kısa bir süre sonra bir rekabet unsuru haline gelmiş ve Memlûkler Devleti´nin Mısır´dan sonra ikinci büyük merkezi olan Şâm´dan da Mekke´ye mahmil gönderilmeye başlanmıştır. Böylece, Bilâdu´ş-Şâm bölgesi hacılarıyla birlikte Türk, Moğol ve İranlı hacıların Hicaz´a gitmek için takip ettikleri Dımaşk merkezli Şâm hac yolu, Kâhire merkezli Mısır hac güzergâhından sonra en önemli yol olmuştur. Bu çalışmada dönemin kaynakları esas alınarak Şâm mahmilinin teşkilinden, mahmil törenlerinden, hac emîrliği müessesesinden, hacıların Hicaz´a olan yolculuklarında karşılaştıkları sıkıntılardan, hac yolu güzergâhlarından ve mezillerinden bahsedilecektir.

Anahtar Kelimeler: Hac, Memlûkler, Mahmil, Şâm, Hac Yolları

DOI Number: 10.9737/hist.2020.900

The worship of hajj, which is one of the basic worship of the Islamic religion, consists of fulfilling its fard at certain times and in private places. Mamluks, a Turkish state founded in Egypt between 1250 and 1517, was also responsible for hajj organization as a ruler of the Hejaz region. Ez-Zâhir Baybars, one of the mighty sultans of the Mamluk state, declared that he was the protector of Hejaz and Muslims by sending mahmel from Egypt to Mecca for the first time. Although sending Mahmil was related to the representation of the state, it became a competitive element shortly after its first sending and it was started to send mahmel to Makkah from Damascus, the second largest center of the Mamluks State after Egypt. Thus, the Damascus centered Hajj pilgrimage route, which was followed by Turkish, Mongolian and Iranian pilgrims together with the pilgrims of Bilâdu'ş-Şâm region, became the most important route after the Cairo-based Egypt pilgrimage route. In this study, based on the sources of the period, the organization of Damascus mahmel will be explained. Also the ceremony of hajj organization, the hajj route to Mecca and the pilgrims faced during their journey to Hijaz will be tackled.

Keywords: Hajj, Mamluks, Mahmel, Damascus, Hajj Routes

DOI Number: 10.9737/hist.2020.900