Mr. Alex K Helm'in Doğu Anadolu ve Karadeniz Gezisi (1929)

İngiltere imparatorluk döneminde olduğu gibi Cumhuriyet döneminde de Türkiye´deki gelişmelerle yakından ilgilenmiştir. Genç Cumhuriyetin kuruluşunun henüz ilk yıllarında Musul Meselesi nedeniyle iki ülke arasındaki ilişkiler gerilmiş, bu tarihlerde patlak veren Şeyh Sait İsyanı, Milletler Cemiyet´ine giden Musul meselesinde İngiliz tezini kuvvetlendirecek şekilde gelişmiştir. İngilizler ilk günlerden itibaren Kürt sorunu ile yakından ilgilenmiş, sorunun uluslararası arenada gündeme gelmesinde etkili olmuştur. İngilizler sadece bu ilk yıllarda değil sonraki yıllarda da başta Kürt Sorunu olmak üzere Türkiye´deki diğer gelişmeleri de ilgi ile takip etmiştir. İngiliz Büyükelçilik görevlilerinden Alex K. Helm´in 1929´da Türkiye´nin doğusuna yapmış olduğu gezi ve sonrasında hazırladığı rapor, böylesi bir ilginin sonucudur. Gezi öncesinde olduğu gibi sonrasında da gezi rotasındaki bölgede önemli gelişmeler yaşanmıştır. Gezinin amacı, Kürt sorununun geldiği noktayı özellikle Şeyh Sait İsyanı sonrasında yaşanan gelişmeleri ve ortamı yerinde incelemektir. Mr. Helm´in hazırlamış olduğu rapor, konu ile ilgili olarak yapılan değerlendirme ve tespitler bakımından önemli olduğu gibi bölgenin ekonomik durumu, gelir kaynakları, yabancı sermayeye olan ihtiyaç, başta eşkiyalık olmak üzere yaşanan sorunlar hakkında ilginç tespitler barındırır. Rapor aynı zamanda İngiliz elçilik görevlilerinin belli aralıklarla yaptıkları geziler soncunda elde ettikleri bilgilerden detaylı bir Türkiye tablosu ortaya koyduklarını ve İngiltere´nin Türkiye siyasetinin belirlenmesinde benzer içerikli raporların etkili olduğunu gösterir.

Anahtar Kelimeler: Alex. K Helm, İngiliz Raporları, Kürt Sorunu, Diyarbakır

DOI Number: 10.9737/hist.2017.531

As in the period of the Ottoman Empire, England was also closely interested in developments in Turkey in the period of Republic. In the early years of the establishment of the young Republic, relations between the two countries were tense due to the Mosul Issue, and the Sheikh Sait Rebellion that erupted in those days evolved to strengthen the British thesis on the Mosul which was tackled in the League of Nations. The Britonswere interested in the Kurdish issue since the early days and were influential in the international arena. The Britons followed not only in these early years but also in the following yearsother developments in Turkey, especially the Kurdish Question.The report of Alex K. Helm, a British Embassy official, is the result of such an interest and his trip to the east of Turkey in 1929. There were important developments in the area before and after the trip.The aim of the trip was to examine the point where the Kurdish problem had come, especially the developments and the environment after the Sheikh Said Rebellion. The report preparedby Helm contains interesting findings about the economic situation of the region, the need for income sources, the need for foreign capital, and it is important in terms of evaluations and determinations especially on the issue of bandit.The report also shows that British embassy officials had produced detailed information depending on their visits in Turkey, and that similar reports were influential in the determination of UK politics on Turkey.

Keywords: Alex. K Helm, British Reports, Kurdish Question, Diyarbakır

DOI Number: 10.9737/hist.2017.531