Osmanlı döneminde Yalova´daki Ermeni Yapılarının Tamiri ve İnşaası

Tarih boyunca gerek İslam toplumlarında gerekse Osmanlı döneminde yaşayan gayrimüslim halkın eğitim ve dinsel ihtiyaçlarının belli kurallar çerçevesinde yerine getirildiği görülmektedir. Osmanlı yönetiminde yaşayan gayrimüslim cemaatin kilise, okul vb. gibi kendi ihtiyaçları için inşa edeceği veya onaracağı yapılarında, yapım/onarım izni için izlenmesi gerekli olan süreç çalışmamız için de veri sağlaması açısından önemli olmaktadır. Bu süreçteki tüm yazışmalar yapı inşa faaliyeti için bize bilgiler vermekte ve bu başvurunun eki olarak hazırlanılan çizimler de mimarlık tarihi açısından belge niteliğini taşıyan çalışmalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Ermenilere ait Yalova örneğinde incelediğimiz onarım ve inşa faaliyetlerine bakıldığında, ilk örnek olarak karşımıza çıkan Çukurköy Ermeni Kilisesi´nin, 1894 depreminde hasar gördüğü ve yerel imkanlarla bazı kısımlarının onarıldığı anlaşılmaktadır. Yapılan renklendirilmiş çizimde, onarım yapılan kısımlar ve hasar almış bölge günümüzdeki rölöve anlayışı ile çizilerek durum tespiti yapılmıştır. Günümüzde Yalova sınırları içerisinde yer alan Çengiler (Sugören) Köyü´ndeki yeni inşa edilecek kilise ve okulun ayrıntılı çizimleri de günümüze gelmeyen bu üç yapı için pek çok ayrıntıyı vermesi açısından önemli olmaktadır. Çalışmamız Başbakanlık Osmanlı Arşivi, arazi ve sözlü tarih çalışması ile desteklenerek, sadece sözlü anlatılarda karşımıza çıkan Yalova Ermenilerine ait mimari eserleri yapılan araştırma ile ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Yalova, Ermeni, Onarım,Kilise, Okul, Çukurköy, Çengiler

dOI Number: 10.9737/hist.2018.613

Throughout history, education and religious needs of non-Muslim populations in Islamic communities as well as those living in the Ottoman Empire were catered within certain rules. The process through which construction/repair permits were obtained by non-Muslim communities in order to construct or repair a church, school etc. during the Ottoman period provides us with important data for our research. Correspondence during this process gives us information on building construction activities while the drawings accompanying this correspondence have document value in terms of architectural history. The Armenian examples examined in Yalova demonstrate that, firstly, the Çukurköy Armenian Church was damaged in the 1894 earthquake and that some parts of it was repaired with local means. The coloured survey drawing indicates damaged and repaired parts in the current understanding of architectural condition surveys. The detailed drawings of a church and school planned to be constructed in the Çengiler (Sugören) Village within the borders of Yalova are significant in that they reveal many details of these no longer extant buildings. The sources of this research are documents from the Prime Ministry´s Ottoman Archive as well as site surveys and oral history studies in order to uncover Armenian buildings in Yalova, whose existence are only glimpsed at in oral narratives.

Keywords: Ottoman, Yalova, Armenian, Restoration, Chruch, School, Çukurköy, Çengiler

dOI Number: 10.9737/hist.2018.613