Yıl:2018   Cilt: 10   Sayı: 8   Alan: Tarih

  1. Anasayfa
  2. Makale Listesi
  3. ID: 1187

Edip Uzundal

Osmanlı İlmiye Teşkilatından Bir Portre: Şeyhülislam Halil Efendi ve Terekesi

Özet Çalışmada Sultan II. Mahmud döneminde 1819-1821 yılları arasında şeyhülislamlık vazifesini icra eden Halil Efendi hakkında kısa bir biyografik bilgi verildikten sonra terekesi ele alınacaktır. Halil Efendi, III. Mustafa´nın kızı Hibetullah Sultan´ın süt annesinin oğludur. Annesinin isteğiyle Çerkes diyarından getirtilen ve küçük yaşta saraya alınan Halil Efendi, burada Şehzade Selim (III. Selim) ile büyüdü. III. Selim´in tahta çıkışıyla (1789) beraber hazine kethüdalığı ile başlayan memuriyeti II. Mahmud döneminde şeyhülislamlık makamına yükselmesi ile son buldu. Toplam 1 yıl 7 ay kadar şeyhülislamlık vazifesi yapan Halil Efendi, II. Mahmud üzerinde büyük nüfuzu bulunan Halet Efendi ile geçinemedi. 1821 Rum isyanı ile ilgili yapılan bir toplantıda fikir ayrılığından dolayı yaşanan sert tartışma, Halet Efendi´nin nüfuzunu kullanarak Halil Efendi´yi vazifeden azlettirmesine neden oldu. Halil Efendi önce Bursa´ya oradan da Afyon´a sürüldü. Ağustos 1821´de Afyon´da sürgünde vefat etti. Mazul Şeyhülislam Halil Efendi, geride hatırı sayılır bir tereke bıraktı. 562 No´lu Karahisâr-ı Sâhib Şer´iye Sicil Defterinde söz konusu terekeye ait malumat yer almaktadır. Tereke kayıtları incelenerek mazul Şeyhülislam Halil Efendi´nin maddî durumu, sosyal ilişkileri, ailesi ve kullandığı eşyalardan hareketle yaşam tarzı hakkında bazı tespitlerde bulunulmaya çalışılacaktır. Adı geçen şerʻiye sicili dışında Halil Efendi ile ilgili Tarih-i Cevdet, Şânizade Tarihi gibi devrin kroniklerinden, İlmiye Salnamesinden ve Mehmed Süreyya´nın Sicill-i Osmanî isimli biyografik eserindeki malumatlardan da faydalanılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Halil Efendi, II. Mahmud, Halet Efendi, Tereke, Afyonkarahisar

DOI Number: 10.9737/hist.2018.669


A Portrait from Ottoman Science Organisation: Halil Efendi the Şeyhulislam and His Assets

After presenting a short bibliographic information about the Halil Efendi wich undertaken the purpose of Seyhulıslam in the time span of 1819-1821 in the era of Mahmud II, his assets will be evaluated. Halil Efendi was the son of Mustafa III´s doughter Hibetullah Sultan´s foster mothe´s son. With he´s mother´s will, at the very little age he was wellcomed to The Palace, and he raised beside the Prince Selim ( Selim III). He´s duty started as a chief officer of the treasure, with the coronation of Selim III, than he´s promotion ended when he´s serviced as a Seyhulislam, at the era of Mahmud II. At the total, he serviced as an Seyhulislam for a year and seven monhts, after, had´nt good relations with the Halet Efendi wich, great effect on the Mahmud II. Than he was dismissed his duty after a argument sourced from 1821 Greek riot, with the effect of Halet Efendi. First he exiled to Bursa than Afyon the place that he was passed away in August 1821. Dismissed Seyhulislam left a substantial amount of asset. There is an information about this assets on the 562 numbered Karahisar-ı Sahib Ottoman Court Record. Based on the assets he had left, his life style, social relations, family, economical state, some ideas will be put forward. İn addition to the court record, some information will be extracted from Tarih-i Cevdet, Şanizade Tarihi and İlmiye Salnames and the bibliographic source like Sicilli Osmani, wrote by Mehmed Süreyya.

Keywords: Halil Efendi, Mahmud II, Halet Efendi, Asset, Afyonkarahisar

DOI Number: 10.9737/hist.2018.669


674