Osmanlı Topraklarında Hukuki Statü Arayışı ve Varlık Mücadalesinde Amerikan Kurumları

Amerikan misyonerlerinin 19.yy. başlarında Osmanlı ülkesine gelmesiyle birlikte pek çok Amerikan dini, eğitim ve hayır kurumu açılmıştır. Bu kurumlar kapitülasyonların sağladığı ayrıcalıklardan faydalanarak faaliyet alanlarını genişletmişlerdir. Denetimsiz olarak çoğalan bu kurumlara, çıkarılan bazı kanunlarla düzenleme getirilmeye çalışılmıştır. Ancak 1901 tarihli Osmanlı-Fransız anlaşmasıyla Fransız kurumlarına bazı ayrıcalıkların tanınması diğer devletlerin de bu yönde taleplerine sebep olmuştur. Bu doğrultuda 1907 yılında Osmanlı Devleti ile ABD arasında benzer bir anlaşma yapılmıştır. Fakat bu çok uzun soluklu olmamıştır. Nitekim 1914 yılında Osmanlı´nın tek taraflı olarak kapitülasyonları kaldırması ve 1917´de ABD ile diplomatik ilişkileri kesmesi ABD´yi bir takım arayışlara sevk etmiştir. Bundan sonraki süreç Amerikan kurumları için bir var olma mücadelesine dönüşmüştür. Amerikan Misyoner Örgütü Amerikan kurumlarının çıkarlarının korunması ve uluslararası bir platformda garantilenmesi için bir dizi girişimlerde bulunmuştur. Bu konu 24 Temmuz 1923´te imzalanan Lozan Antlaşması´nda yeni ve bugünkü statüsüne kavuşturulmuştur.

Anahtar Kelimeler: Osmanlı İmparatorluğu, Amerikan Kurumları, Amerikan Misyoner Örgütü, I. Dünya Savaşı

Doi Number :http://dx.doi.org/10.9737/hist_74

In the beginning of the 19 th century, a lot of American religious, educational and charitable institutions were established right after American missioneries came to the Ottoman land.These institutions expanded their work areas by using the privileges which Capitulations provided to them. Some regulations were tried to be put into force in order to control these institutions growing in number without any kind of Ottoman supervision. However,1901 Ottoman-Frenc agrement by which Frenc institutions were given some privileges caused other states demand in the same way. In this context, a similar agreement were made between the Ottoman State and the USA. Yet, this did not last for a long time. The Ottoman State cancelled the Capitulations with the decision taken by only Ottoman State itself and cut off all diplomatic relations with the USA and this situation led the USA to search new ways. The following process became a struggle for American institutions to protect their existence and privileges in the Ottoman country. American Board of Commissioners for Foreign Missions made a series of attempts to protect and guarantee the interests of American institutions on an international platform. This issue was given its new and present states with Lozan Agreement, July the 24 th, 1923.

Keywords: the Ottoman Empire, American Institutions, American Board of Commissioner for Foreign Missions

Doi Number :http://dx.doi.org/10.9737/hist_74