Soğuk Savaş Yıllarında Türk Sineması’nda Sol Düşünce: Genç Sinemacılar Topluluğu ve Devrimci Sinema Tartışmaları (1968-1971)

20.Yüzyılda siyasal ve toplumsal yaşamın en önemli dönemlerden biri Soğuk Savaş yılları olmuştur. 1945’te II. Dünya Savaşı’nın sonrasında başlayan ve hemen hemen yüzyılın sonuna kadar devam eden Soğuk Savaş sadece iki büyük gücün, ABD ve Sovyet Rusya, uluslararası ilişkilerde yürüttüğü kıyasıya bir mücadele olarak kalmamıştır. Hemen bütün dünyada birçok ulusun yaşamında derin etkiler bırakmıştır. Bir tarafta kapitalizmin savunucusu ABD, diğer tarafta Sovyet Rusya kendi inandıkları siyasal ve toplumsal düzeni hâkim kılma adına büyük bir mücadelenin içine girmişler bu mücadele başta yakın çevre ülkeleri olmak üzere kısa süre içinde tüm dünya milletlerinin mücadelesi haline gelmiştir. Daha da ilginç olanı mücadelenin siyasal kurum ve ortamların dışına çıkarak toplum hayatının tüm alanlarında etkili olmasıdır. Bu alanlardan biri de sinema olmuştur. Özellikle 1968 yılından itibaren sanatın hemen her alanında kendi taraftarlarını ortaya çıkaran bu mücadele sinemada çok daha ön planda olmuştur. Türkiye’de de 1968 yılından itibaren sinema sol ve sağ düşüncelerin rekabet alanlarından biri haline gelmiştir. Bu çerçevede sol çevrelerce kurulu düzenin sineması olarak görülen Yeşilçam’ın karşısında Devrimci sinema anlayışıyla ortaya çıkan Genç Sinemacılar Topluluğu, Genç Sinema Dergisi etrafında bir araya gelerek büyük bir mücadele başlatmışlardır. Başta Yeşilçam’ın batı emperyalizminin etkisindeki sinema anlayışı olmak üzere hükümetin sansür aracılığıyla sinema üzerinde kurmak istediği baskı Genç Sinemacılar Topluluğunun sert eleştirilerine hedef olmuştur. Bu çalışmada, Genç Sinema Dergisinde kaleme alınan yazılar çerçevesinde 1968-1971 yılları arasında Yeşilçam’a karşı yürütülen mücadele ve sinemada oluşturulmaya çalışılan devrimci sinema anlayışı ele alınarak incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Soğuk Savaş, Genç Sinemacılar Topluluğu, Yeşilçam, Devrim, Sansür.

10.9737/hist.2021.1099

One of the most important periods of political and social life in the 20th century has been the Cold War years. In 1945, The Cold War, which started after the Second World War and lasted almost until the end of the century, did not remain as a cutthroat struggle waged by only two great powers, the USA and Soviet Russia, in international relations. It has left a deep impact on the lives of many nations almost all over the world. On the one hand, the defender of capitalism, the USA, and on the other hand, the Soviet Russia, entered into a great struggle in order to dominate the political and social order they believed in. This struggle has become the struggle of all the nations of the world in a short time, especially the neighboring countries. What is more interesting is that the struggle goes beyond political institutions and environments and is effective in all areas of social life. One of these areas has been cinema. Especially this struggle, which has revealed its supporters in almost every field of art since 1968, has been much more prominent in cinema. In Turkey, since 1968, cinema has become one of the competition areas of left and right thoughts. In this context, the Young Filmmakers Community, which emerged with the revolutionary cinema approach, against Yeşilçam, which is seen as the cinema of the established order by left-wing circles, came together around the Young Cinema Magazine and started a great struggle. The pressure that the government wanted to put on cinema through censorship, especially Yeşilçam's understanding of cinema under the influence of western imperialism, was the target of harsh criticism from the Young Filmmakers Community. In this study, within the framework of the articles written in the Young Cinema Magazine, the struggle against Yeşilçam between the years 1968-1971 and the revolutionary cinema understanding that was tried to be created in cinema will be examined.

Keywords: Cold War, Young Filmmakers Community, Yeşilçam, Revolution, Censorship

10.9737/hist.2021.1099