Suat Hayri Ürgüplü Hükümeti Döneminde Türk-Sovyet İlişkileri

Türkiye ile Sovyetler Birliği arasındaki ilişkiler Atatürk ve Lenin döneminde kuruldu. Bu dönemde her iki ülkede de yeni rejimler yaşanmaktaydı. İlişkiler 1920´li yıllarda imzalanan dostluk anlaşmalarıyla geliştirildi. İyi ilişkiler İkinci Dünya Savaşı döneminde bozulmaya başladı. Sovyetlerin savaş süresince Türkiye´yi kendi yanında savaşa girmeye zorlaması ve savaşın sonlarında toprak talepleri ilişkileri kopma noktasına getirdi. Türkiye, bu talep ve tehdit karşısında Batılı devletlerin desteğine ihtiyaç duydu. Şubat 1952´de NATO´ya girerek kendisini güvenceye aldı. 1960´lı yılların ortasına doğru Kıbrıs meselesi nedeniyle ABD ile yaşanan sorunlar, Sovyetler Birliği ile sıcak ilişkilerin kurulmasına yol açtı. 1960-1964 yılları arasında yumuşama sürecine giren Türk-Sovyet ilişkileri, 1965 yılına gelindiğinde yeni bir ivme kazandı. 1965 yılı Şubat ayında kurulan Suat Hayri Ürgüplü hükümetinde daha da artan ziyaretler siyasi, ekonomik ve ticari alanlardaki ilişkilerin hızla gelişme göstermesini sağladı. Bu dönemde Sovyet Dışişleri Bakanı Andrey Gromiko´nun ziyaretine karşılık Başbakan Ürgüplü´nün ziyareti gerçekleşti. Karşılıklı ziyaretler neticesinde yapılan geniş çaplı ticaret ve işbirliği anlaşması ile siyasi ilişkiler ileri bir düzeye ulaştı. Ürgüplü hükümeti döneminde kurulan iyi ilişkiler sonraki yıllarda Sovyet destekli ağır sanayi yatırımlarının kurulmasına zemin hazırladı. Bu çalışmada Türk-Sovyet ilişkilerinin kısa geçmişine göz atıldıktan sonra Suat Hayri Ürgüplü Hükümeti dönemindeki gelişmelere değinilmiştir. Konu öncelikle arşiv kaynakları ve döneme ait gazeteler merkezinde ele alınarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Türkiye, Sovyet Rusya, Suat Hayri Ürgüplü hükümeti

DOI Number: 10.9737/hist.2021.988

The relations between Turkey and the Soviet Union were established in the period of Ataturk and Lenin. In this period, new regimes were established in both countries. Relations were developed with friendship agreements signed in the 1920s. Good relations began to deteriorate during the Second World War. During the Second World war, the Soviet Union forced Turkey to go to war with them. Also, demand of Sovet Union land from Turkey at the end of the Second World War brought relationships to breaking point. Owing to this demand and threat, the support of Western states was needed. As a result, Turkey entered NATO in February 1952 to secure itself from the threats. Towards the middle of the 1960s, the problems with the USA because of the Cyprus issues led Turkey to develop warm relations with the Soviet Union. Turkish-Soviet relations, which entered the softening process between 1960-1964, gained a new momentum in 1965. After the Suat Hayri Ürgüplü government was established in February 1965, economic, political and commercial relations developed rapidly. Firstly, the Soviet Foreign Minister Andrei Gromyko visited Turkey in this period. Then-Prime Minister Urguplu visited the Soviet Union. As a result of mutual visits, a wide trade and cooperation agreement was made and political relations reached to a high level. Good relations during the Urgupli government facilitated the establishment of Soviet-backed heavy industry investments in the following years. In this study, after looking at the short history of Turkish-Soviet relations, development of these relations in the period of Suat Hayri Ürgüplü Government were disclosed. Issues were analysed by investigating the archive sources and newspapers of the period.

Keywords: Turkey, Soviet Russia, Suat Hayri Ürgüplü government

DOI Number: 10.9737/hist.2021.988