Lozan Görüşmelerinde Boğazlar Meselesi(İngiltere Türkiye ve Rusya)

Lozan Antlaşması Birinci Dünya Savaşı´ndan sonra, savaşın galip ülkeleri tarafından mağlup ülkelere zorla kabul ettirilen barış antlaşmalarına benzememektedir. Nitekim Birinci Dünya Savaşı sonrasında İtilaf devletlerinin aynı zamanda müttefiki konumunda yer alan Sovyet Rusya ile mevcut dayanışmalarının çökmesi ve Atatürk´ün önderliğinde başlayan halk mücadelesinin Milli Mücadele devrinde askeri alanda kazandığı zaferler Türk dış politikasına başarılar katmıştır. Böylece Osmanlı Devleti´ne zorla kabul ettirilen Sevres Antlaşması yerine, Milli Mücadeleden başarı ile çıkan Türk devleti, Birinci Dünya Savaşı´nın galipleri ile eşit şartlarda Lozan Antlaşması´nı imzalayarak bağımsızlığının tanınmasını mümkün kılmıştır. Birinci Dünya Savaşı´nda yenilgiye uğrayan devletler içerisinde sadece Türkiye böyle bir antlaşma yapmaya muvaffak olmuştur. Bu çalışma, Lozan Konferansı görüşmelerinde temas edilen ve uluslararası siyasi bir mesele kabul edilen Boğazlar meselesinin, üç görüş kapsamında İngiltere, Sovyet Rusya ve Türkiye arasında ne şekilde tartışmalara sahne olduğunu ve Lozan görüşmelerine alınmak istenmeyen Rus elçisinin nasıl öldürüldüğünün tespitini amaçlamaktadır. Bu amaç kapsamında, İngiliz Avam Kamarası Zabıtları´ndan konuyla ilgili parlamento söylemleri, belge tarama metoduyla ulusal basında yer alan haberlerle birlikte, alan yazında konu ile ilgili temel eserler üzerinden elde edilen bilgilerle sürecin işleyişi aktarılmaktadır. Görüşmeler esnasında Boğazların açıklığını savunan ve Müttefik görüşlerine yakın duran Türkiye, Boğazların tahkim edilmemesini ve bazı garantiler verilmesi karşılığında savaş gemilerinin serbest biçimde Boğazlardan geçişini kabul etmiştir. Çalışma, Lozan Konferansına ait özel bir meseleye dair hem İngiliz ve Türk parlamentosunun hem de ulusal basının nasıl hareket ettiğini anlatmasıyla alan yazında benzerlerinden ayrılan bir özgünlüğü barındırmaktadır.

Anahtar Kelimeler: Lozan Konferansı, Boğazlar, Karadeniz, Lord Curzon, Çiçerin, İnönü.

DOI Number: 10.9737/hist.2020.836

The Lausanne Treaty does not resemble peace treaties that were imposed by the victorious countries upon the defeated ones of the war after the First World War.As a matter of fact, after the First World War, the collapse of the existing solidarity with the Soviet Union, which was also the ally of the Entente States, and the victories of the popular struggle which started under the leadership of Atatürk in the field of the National Struggle gained success in Turkish foreign policy. Thus, instead of the Sevres Treaty imposed on the Ottoman Empire, the Turkish state, which had successfully succeeded in the National Struggle, made it possible to recognize its independence by signing the Treaty of Lausanne on equal terms with the victors of the First World War. Among the states defeated in the First World War only Turkey has succeeded in making such a treaty. This study aims to identify the killing way of the Russian ambassador that wasn´t to be included in the Lausanne meetings, and how the straits question which was discussed and considered as an international political issue in the Lausanne Conference talks, became a matter of debate between Britain, Soviet Russia and Turkey within the scope of three different opinions. Within the scope of this aim, the course of proceeding has been conveyed through parliamentary discourses on the issue taken from TGNA Minute Bulletins and British House of Commons Minutes, news in the national press by document scanning and information obtained from the main works in the body of literature related to the subject. It is understood in conclusion that although Soviet Russia, which defended the closure of the Straits, argued that this would serve Turkish interests, Turkey the defending of the opening of the Straits and standing close to Allied opinion, accepted the free passage of warships through the Straits in exchange for the non-arbitration of the straits and the provision of certain guarantees. The study has an originality that differs from its peers in the body of literature by explaining how the British and Turkish parliament and the national press act on a special issue of the Lausanne Conference.

Keywords: Lausanne Conference, Straits, Black Sea, Lord Curzon, Chicherin, İnönü.

DOI Number: 10.9737/hist.2020.836