İspir'de Türk Varlığı ve Birinci Dünya Savaşı'nda Ermeni Olayları

İspir, Türkiye´nin kuzey doğusunda bulunan, Doğu Anadolu ile Doğu Karadeniz Bölgelerini birbirine bağlayan en önemli iki geçit noktasından biridir. Bu jeopolitik öneminin yanı sıra, tarıma elverişli olması ve yer altı zenginliklerinden dolayı tarih boyunca sürekli iskân ve göç hareketlerine uğramıştır. Saka-İskitlerin gelişi ile M.Ö. VII. Yüzyıldan itibaren Türkleşmeye başlamış, belirli aralıklarla önce Kıpçak Türklerinin, daha sonra Müslüman Türklerin yerleştiği yerlerden biri olmuştur. Birçok Türk Devleti´nin hâkimiyetinde kalan İspir, tarihi olarak Ermenilerin de üzerinde hak iddia ettiği yerlerden biridir. 1514´ten itibaren Osmanlı Devleti idaresine geçmiş ve Birinci Dünya Savaşı yıllarında Ermeni mezalimine maruz kalmış yerleşim yerlerinden biridir. 1916 yılı Şubat ayında Rus işgaline uğrayan İspir, 1917 Bolşevik İhtilali nedeniyle Rusların bölgeden çekilmesiyle bu defa Ermenilerin akıl almaz mezalimlerine maruz kalmıştır. Antranik´ten emirler alan Ermeni çete reisi Arşak´ın Türk-İslam halka karşı topyekûn yok etme gayretinin sebep olduğu hadiseler, tarihi belgelerle sabit olup, ayrıca hafızlarda halen yer tutmaktadır. Çoruh Müfrezesi´nin Bayburt´a çekilmesiyle kaderiyle başbaşa kalan ilçe, kendi kurtuluşunu kendisi sağlamak zorunda kalmıştır. Bayburt bölgesinden gelerek İspir´in Kuzey Doğusunda bulunan Hodüçor Köyü´ndeki Ermenileri kurtarmak bahanesiyle İspir´de yaşayan ve ilçenin büyük çoğunluğunu oluşturan Türk-İslam ahaliyi tamamen yok etmeyi amaçlayan Ermeniler amaçlarında başarılı olamamış ve 25 Şubat 1918´de Türk kuvvetleri İspir´e girerek iki yıl süren işgale son vermişlerdir.

Anahtar Kelimeler: Tarih, Aidiyet, Mücadele, Türklük.

DOI Number: 10.9737/hist.2020.844

İspir, which is located in the northeast of Turkey and connects Eastern Anatolian Region and Black Sea Region with each other, is one of the two most important midpoints. In addition to its geopolitical importance, İspir has been the subject of continuous settlement and migration movements throughout history due to its availability for agriculture and underground treasure. With the arrival of Saka-Scythians in the 7th century BC. İspir´s turkization began and it became at regular intervals one of the locations where initially Kipchak Turks and then Muslim Turks settled. İspir, which has remained under the rule of many Turkish states, is one of the places where Armenians historically have claims, as well. İspir was one of the settlements that passed under the administration of the Ottoman Empire since 1514 and it was one of the settlements exposed to Armenian atrocities during the First World War. İspir, which was subjected to the Russian occupation in February 1916, was once more subjected to unbelievable atrocities by Armenians when the Russians withdrew from the region due to the Bolshevik Revolution of 1917. The upheavals leading caused by Armenian gang leader Arşak, who received orders from Antranic, efforts to destroy the Turkish-Islamic people in total, are fixed by historical documents and are still in memory. The upheavals caused by the Armenian gang leader Arşak, who received orders from Antranic, and his efforts to mass slaughter the Turkish-Islamic people are unmistakably true according to historical documents and they are still alive in the memory. The district, which was left to his own devices due to the withdrawal of Çoruh Battallion to Bayburt, had to ensure its own emancipation. Armenians, who came from Bayburt on the pretext of saving the Armenians living in the Hodiçor village located in the northeast of İspir, actually intent on massacring Turkish-Islamic population who constituted the majority of district. Armenians failed to reach their goals and by entering İspir on February 25, 1918, Turkish forces have ended the occupation that lasted for two years.

Keywords: History, Belonging, Struggle, Turkishness.

DOI Number: 10.9737/hist.2020.844