Zahire Temini ve Naklinde Birecik İskelesi´nin Konumu (1746 Osmanlı-İran Savaşı Örneği)

Seferlerde zahire satın almak ya da nakletmek için büyük bir çaba gösterilmesi gerekmekteydi. Bu zor dönemlerde sıkıntıyı hafif atlatmanın yolu savaş bölgelerinin sefere katkısının en üst seviyeye ulaşmasıyla mümkündü. Özelikle iskele bulunan şehirler ulaşımı kolaylaştırdığı için sefer zamanlarında ayrıca önem kazanmaktaydı. Osmanlı Devleti de 1746 senesinde Bağdat askerlerinin gereksinimlerinin karşılanmasında Birecik iskelesinden faydalandı. İskele, Fırat Nehri´nin geçilmesi en kolay yerinde konumlanmıştı ve buraya getirilen her türlü mühimmat ve zahire nehir vasıtasıyla kara yoluna göre daha düşük bir taşıma bedeliyle Bağdat´a ulaşıyordu. Tersanenin de bulunduğu bu iskelede 1746 senesinde hummalı bir çalışma başladı. Nakliyenin hızlı ve kesintisiz olması için gemiler yapıldı ve bu gemilerin yapımı için çevre kazalardan yardım alındı. Yapımı tamamlanan gemiler Birecik iskelesinden Rıdvaniye iskelesine zahire nakliyesi için kullanıldı. Bu çalışmada Birecik tersanesinde inşa edilen gemi miktarı, kullanılan malzeme, gemi yapımında ve zahire naklinde çalışan elemanlara ödenen ücretler anlatılarak bölgenin savaşa katkısı ortaya konulmaya çalışılacaktır. Çalışmada kullanılan kaynaklar Başbakanlık Osmanlı Arşivi´nden temin edilmiş çeşitli defter ve belgelerdir

Anahtar Kelimeler: Birecik, Bağdat, İskele, Osmanlı Devleti, Zahire

Great efforts were needed to be exerted in order to buy and transfer cereals during campaigns. Maximising warfare regions´ contribution to campaigns was the only way to mitigate the great difficulty faced in such periods. Especially the cities possessing ports gained significant importance as they facilitated transportation. The Ottoman Empire benefited from Birecik Port for meeting the needs of its soldiers in Baghdad in 1746. The port had been situated where it was the easiest to cross the Euphrates, and all kinds of ammunition and cereals brought here were being transported to Baghdad for a lower fee compared to the land route. In the year mentioned, an endeavour began in the port, where a shipyard was also present. New ships were built to ensure fast and uninterrupted transport, and assistance was supplied from the surrounding towns for the building activities. The ships constructed were used for transporting cereals from Birecik Port to Rıdvaniye Pier in Baghdad. The current study will address the amount of ships constructed in Birecik Port, the materials utilised, and the remunerations paid to the workers employed in the shipbuilding and cereal transportation, and the study will also try to reveal the contribution of a region to a war campaign. The sources used in the study include various books and documents obtained from the Turkish Prime Ministry´s Ottoman Archive.

Keywords: Birecik, Baghdad, Port, Ottoman Empire, Cereal