Tracing a Motif: Cornucopia in Ottoman Art

Since prehistoric times abundance has been an important concept in the life of mankind. Climatic conditions which affects harvesting, fertility of animals and with the socialization of people over time; the family life, children, and income have always been associated with the concept of abundance. Pagan faith has made various rituals for abundance-fertility gods/goddesses and these deities are depicted with different symbols representing fertility. In Islamic belief abundance is associated with the gains both in the world and in the Hereafter; in Islamic art, many symbols representing abundance / fertility have been used both in architectural ornamentation and in small handicrafts. The abundance/fertility symbol cornucopia motif, which has emerged from Greek mythology and has continued in Roman and Byzantine cultures , also manifested itself in Early Islam and European Art. This motif entered the Ottoman art during the westernization process which included the Tulip period in the 18th century. As a demonstration of the new ornamentation trend, after the capital city Istanbul, the motif has spread to the countryside. This motif, which is very popular with its rich appearance and flexibility with inserted flowers, leaves and fruits, is used to represent the fertile lands of the Ottoman army. The density of cornucopia, especially in Islamic female tombstones, suggests that this motif as a reference to the concepts of fertility and female reproductivity has not changed throughout the ages.

Keywords: Abundance-Fertility, Fertility Horn (cornucopiae), Ottoman Iconography, Islamic art, Ornamentation Art in the Ottoman Westernization Period

DOI Number: 10.9737/hist.2018.648

Bereket, tarihöncesi çağlarından beri insanoğlunun hayatında önemli bir kavram olmuştur. İnsanların müdahale edemediği iklim koşullarına bağlı olarak hasatlarının iyi geçmesi, hayvanlarının doğurganlığı; zaman içinde toplumsallaşmayla birlikte aile yaşantılarının, çocuklarının, gelirlerinin bol ve uğurlu olması hep bereket kavramıyla ilişkilendirilmiştir. Pagan inancında bolluk-bereket tanrıları/tanrıçaları için çeşitli ayinler yapılmış; aynı zamanda bu tanrılar/tanrıçalar bereketi temsil eden bazı sembollerle tasvir edilmişlerdir. İslam inanışında bereket, hem dünya hem ahirete yönelik kazançla ilişkilendirilmiş; İslam sanatında ise, gerek mimari süslemede gerek küçük el sanatlarında bolluk/bereketi temsil eden birçok sembol kullanılmıştır. Yunan mitolojisinden kaynaklanarak Roma ve Bizans kültürlerinde de devamlılık bulan bolluk ve bereket sembolü bereket boynuzu (cornucopia) motifi ise, Erken İslam ve Avrupa Sanatı´nda da kendini göstermiştir. Bu motif, Osmanlı sanatına 18. yüzyılda Lale devrini kapsayan Batılılaşma sürecinde girmiş; Başkent İstanbul´dan sonra farklı tür ve malzemeyle yapılan birçok sanat eserinde, dönemin yeni süsleme anlayışının bir göstergesi olarak taşraya kadar yayılmıştır. Zarifliği, esnekliği, içine yerleştirilen çiçek, yaprak ve meyvelerle yarattığı zengin görünümüyle oldukça sevilen bu motif, Osmanlı armasında devletin bereketli topraklarını temsil etmek üzere kullanılmıştır. Bereket boynuzunun özellikle kadın mezar taşlarındaki yoğunluğu, tarih boyunca bereket sembolü bu motifin, zaman aşımına uğramadan dişil anlama yani üreme, doğurganlık kavramlarına bir gönderme yaptığını düşündürtmektedir.

Anahtar Kelimeler: Bolluk-Bereket, Bereket Boynuzu, Osmanlı Süsleme Sanatı, İslam Tasvir Sanatı, Batılılaşma Dönemi Süsleme Sanatı

DOI Number: 10.9737/hist.2018.648