"Hayi Hak", Reflected Time on the Curtain, Imaginary Traces of the Origin of the Turkish Shadow Theater Karagöz

Karagöz, which is a Turkish shadowplay, was a significant part of the social life before communication tools like cinema and theater. However, origin of this shadowplay has been researched by various researchers, both Turkish and National, and there is still a question about its time and place. Visual symbols are communicative tools that provide information about the civilizations in which they are created, and provide recognition, dating and awareness. In this sense, the symbols, works and images produced by the Turkish society have the potential to give ideas for the source of the Turkish shadow theater. Some visual symbols which are produced with different methods and techniques in the historical process and which are evaluated as works of art today can give information about the Karagöz play with their imaginative features and traces they carry. In all the political and social structures that bring the present Turkish presence to the point of view, the traces of "Karagöz" can be seen in verbal and visual artistic materials which are produced by the experiences and cultural interactions that they experience on the migration routes, or a formal link can be established. The traces of the figures in the Karagöz games in the visual sense can be seen in some of the paintings, miniatures, frescoes, sculptures, carpets and kilims. When these materials and visual symbols in different fields are brought together by a multidisciplinary approach, the traces of Karagöz's origin can be found in different places. Even though there are no sources, informations or documents about the link between Karagöz and these traces, it is important that these and other similiar features has been brought up by various researches. In this research, such visual documents and similarities about Karagöz were discussed and a historical comprehension was made for the source of Karagöz and its origin in Turkey with evaluations and interpretations.

Keywords: "Turkish Shadow Theater", "Shadow Theater", "Karagöz", "Symbol", "Art History".

DOI Number: 10.9737/hist.2018.619

Sinema, televizyon gibi kitle iletişim araçları öncesinde sosyal yaşamının önemli bir parçası olan Türk gölge oyunu, "Karagöz" olarak anılmakta ve Geleneksel Türk Tiyatrosunda önemli bir yer teşkil etmektedir. Ancak, Karagöz´ün Türk toplumunda ilk olarak nerede, ne zaman ortaya çıktığı konusu yerli ve yabancı birçok araştırmacı tarafından uzun yıllar incelenmiş, bu konuda birbirini destekler veya birbirinden farklı birçok görüş ortaya konmuştur. Görsel semboller, oluşturulduğu medeniyetler ile ilgili bilgi veren, tanınmayı, tarihlemeyi ve bilinirliliği sağlayan iletişimsel araçlardır. Bu anlamda bakıldığında; Türk toplumunun ürettiği sembol, eser ve imgeler Türk gölge tiyatrosunun kaynağına yönelik fikirler verebilecek potansiyele sahiptir. Tarihsel süreç içerisinde farklı yöntem ve tekniklerle üretilen ve günümüzde birer sanat eseri olarak değerlendirilen kimi görsel semboller; imgesel özellikleriyle ve taşıdıkları izlerle Karagöz oyununa dair bilgiler verebilir. Bugünkü Türk varlığını meydana getiren tüm siyasi ve toplumsal yapıların kuruluş çevrelerindeki etkenlerde, göç yollarında edindikleri tecrübeler ve kültürel etkileşimleri sonucu ürettikleri sözel ve görsel sanatsal materyallerde "Karagöz´e dair izler görülebilir. Ya da biçimsel bir bağ kurulabilir. Karagöz oyunlarındaki figürlerin geçmişteki izleri görsel anlamda kimi resim, minyatür, fresk, heykel, halı-kilim vb. farklı alan ve örneklerde görmek mümkündür. Disiplinlerarası yaklaşımla farklı alanlardaki bu materyal ve görsel semboller bir araya getirilerek değerlendirildiğinde Karagözün kökenine dair izlerin ipuçları farklı yerlerde bulunabilir. Bu izlerin gölge oyunu ve figürlerine ait birebir ilişkisi ile ilgili doğrudan bilgi, belge ya da kaynak bulunmasa da bu benzer özelliklerin çeşitli araştırmalarla ortaya konması önem teşkil etmektedir. Araştırmada Karagöze dair bu tür görsel belgelemeler ve benzerlikler ele alınmış, yapılan karşılaştırma, değerlendirme ve yorumlarla Karagözün kaynağına ve ülkemizde Karagöz oyunlarının hayat bulmasına yönelik tarihsel betimleme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler: "Türk Gölge Tiyatrosu", "Gölge Oyunu", "Karagöz", "Sembol", "Sanat Tarihi".

DOI Number: 10.9737/hist.2018.619