Amerikan Board ve Bitlis´teki Çalışmaları (Amerikan Board Belgeleri Işığında)

Amerikan Board, Osmanlı ülkesindeki faaliyetlerini, o zamanki siyasi şartlar nedeniyle bu toprakların herhangi bir noktasında teşkilatlanma gerçekleştirmeleri mümkün olmadığından 1819 yılında Malta´da matbaa çalışmaları yürütmek için bir merkez oluşturarak başlatmıştır. Ancak çok geçmeden Osmanlın ülkesinde ilk istasyonlarını Beyrut´ta kurmuştur. Daha sonra bunu, ilerleyen dönemlerde Türkiye´de yürütülecek olan çalışmaların merkezi olacak olan ve 1831 yılında İstanbul´da kurulan istasyon takip etmiştir. Osmanlı ülkesindeki çalışmalar ilerledikçe Suriye Misyonu, Ermeni, Misyonu, Türkiye Misyonu, Nasturi Misyonu, Asur Misyonu gibi farklı isimlerde, farklı tarihlerde, farklı misyon bölgeleri oluşturulmuştur. Daha sonra, Osmanlı ülkesindeki çalışmaların daha sistematik hale getirilmesi amacıyla bu misyon bölgelerinin hepsi oluşturulan 4 misyon bölgesi içerisinde birleştirilmiştir: merkezi İstanbul olan Batı Türkiye Misyonu, merkezi kurumları Harput´ta bulunan Doğu Türkiye Misyonu, merkezi kurumları Antep ve Maraş´ta olan Merkezi Türkiye Misyonu ve merkezi kurumları Samokov´da faaliyet gösteren Avrupa Türkiyesi Misyonu. Bitlis bu teşkilatlanma yapısında önce Asur Misyonu ardından da Doğu Türkiye Misyonu sınırları içerisinde bir merkez istasyon olarak yer almıştır. Bu noktada Bitlis, Amerikan Board örgütüne mensup misyonerlerin doğrudan çalışmalar yürüttükleri ve ikamet ettikleri bir yerleşim yeri olarak kaydedilmiştir. Bu durum bize göstermektedir ki Bitlis Amerikan Board örgütünün Osmanlı ülkesindeki faaliyetleri çerçevesinde önemli bir yerleşim merkezi olarak yer almıştır. Bu bilgiler ışığında bildiride, özellikle Amerikan Board belgeleri esas alınarak Bitlis istasyonunun Asur Misyonu sınırları içerisinde kuruluşundan itibaren, Amerikan Board örgütünün çalışmaları hakkında ayrıntılı bilgiler verilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler: Amerikan Board, Bitlis, Harput, Misyonerlik, Asur Misyonu, Doğu Türkiye Misyonu

DOI Number: 10.9737/hist.2019.771

The American Board initiated its activities in the Ottoman territory in 1819 as a center for conducting printing studies in Malta, since it was impossible to organize at any point in these lands due to the political conditions at the time. However, not long before, it established its first station in the country of the Ottoman in Beirut. Later, it followed the station which will be the center of the work to be carried out in Turkey and established in Istanbul in 1831. As the studies in the Ottoman country progressed different mission regions established in different names, different dates such as Syria, Armenian, Turkey, Nestorian, Assyrian Mission... Later, in order to make the workings in the Ottoman country more systematic, all of these mission areas were consolidated into four mission regions: Western Turkey Mission which was established in Istanbul; Eastern Turkey Mission which central institutions was established in Harput; Central Turkey Mission, which central institutions was established in Antep and Maraş; European Turkey Mission which central institutions was established in Samokov. In this organizational structure, Bitlis took its place as a central station firstly in the Assyrian Mission, then in the Eastern Turkey Mission. At this point, Bitlis was recorded as a settlement where the American Board missionaries directly worked and reside. This shows us that Bitlis is an important settlement center in the activities of the American Board in the Ottoman territory. In light of this information, we will try to give detailed information about the work of the American Board in Bitlis since its foundation as a station within the borders of the Assyrian Mission, especially on the basis of the American Board documents.

Keywords: American Board, Bitlis, Harput, Missionary, Assyria Mission, Eastern Turkey Mission

DOI Number: 10.9737/hist.2019.771