Diyarbakır Valisi Hatunoğlu Kurt İsmail Hakkı Paşa'nın Diyarbakır'daki Aşiretleri Islah ve İskân Çalışması (1868-1875)

Kurt İsmail Hakkı Paşa, 1818 yılında Kars´ta doğdu. İlk memuriyetini 1833'te Kars Sancağı'na bağlı Şüregel Kazâsı'nın ayanı olarak yaptı. 1841'de İran, 1853'de Kırım Harbleri'ne katıdı. 1863'de aşiretlerin iskânı için kurulmuş olan Fırka-i Islahiyye'de görev yaparak başarılar kazandı. İsmail Hakkı Paşa, 1868 yılından 1875´e kadar Diyarbakır Valiliği'nde çok büyük hizmetlerde bulunmuştur. Diyarbakır'da bir matbaa kurarak, vilâyetin resmî gazetesi olan "Diyarbekir Gazetesi"ni çıkarmaya başlamış, ayrıca her yıl salname neşrettirmiştir. Eğitim alanında önemli bir hizmet olarak ıslahhaneyi açmış, bu ıslahhane sayesinde sahipsiz çocukların eğitilip meslek sahibi olmaları sağlanmıştır. Ayrıca birçok yeni sıbyan ve rüşdiye mektepleri açarak, Diyarbakır'da eğitim görmüş insan sayısını artırılmıştır. İsmail Hakkı Paşa, Diyarbakır'ın alt yapı çalışmalarına da çok büyük önem vermiş, diğer vilayetlerle bağlantıyı sağlayan eski yolları tamir ettirdiği gibi, yeni yollar da yaptırmıştır. Yeni su kanalları, açtırarak zirai alanda fazla ürün alınmasını gerçekleştirmiştir. İsmail Hakkı Paşa'nın güvenlik açısından Diyarbakır'da gösterdiği en büyük başarısı, göçebe halde bulunan aşiretlerin ıslah ve iskân edilmesidir. Devletin otoritesini tanımayan bu aşiretlerin iskânı ile Diyarbakır, güvenli bir şehir olmuştur. Diyarbakır Valiliği'nden sonra l876'da Erzurum Valiliği'ne atanmış olan İsmail Hakkı Paşa, 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi'ne katılmıştır. Harpten sonra İstanbul'a çağrılmış ve burada da önemli görevlerde bulunmuştur. İsmail Hakkı Paşa, 22 Şubat 1897 tarihinde İstanbul-Üsküdar'da vefat etmiştir.

Anahtar Kelimeler: Diyarbakır, ıslah, iskân, İsmail Hakkı Paşa

Doi Number :10.9737/hist_507

Kurt Ismail Hakkı Pasha was born in Kars in 1818. He began his first career as a senator (ayan) in Şüregel district of Kars Sanjak in 1833. He joined the wars in İran in 1841 and and in Crimea in 1853. He got his reputation at Firka-i Islahiyye, where the place was founded for the tribes to settle down. He cendered his service at the governorship of Diyarbakır between 1868-75. Having founded a printing office in Diyarbakır, he began to publish Diyarbekir Gazetesi the offical gazette of the governorship. Also, he had an almanac (Salname) published every year. He opened reformatory (ıslahhane) having seen it as an important part in the field of education. By means of the reformatory, abandoned children had a chance of having education and career. At the same time, schools for the boys and grammer schools were opened the rate of educated people in Diyarbakır were increased. İsmail Hakkı Pasha gave a great importance to the severage system works in Diyarbakır and the worn out roads having a connection with the other province were repaired and the new roads were opened under his inspection. With the opening of the new water canals, more products were obtained in the agricultural areas. His most success in Diyarbakır was to reorganize and settle the moving tribes. Because those tribes were disclaiming the authority of the state. For the safety of Diyarbakır, Ismail Hakkı Pasha had to take some precautors for those tribes. After completing his dutf as a governor in Diyarbakır, he went to Erzurum in 1876. He joined the Ottoman-Russian war between 1877-78. After the war, he was summored to Istanbul and there, he had important duties. Ismail Hakkı Pasha died in Üsküdar, Istanbul on 22 February 1897.

Keywords: Diyarbakır, reorganize, settle, İsmail Hakkı Pasha.

Doi Number :10.9737/hist_507