İNGİLTERE’NİN İRAN’DAKİ PETROL MUHAFIZ TEŞKİLATI: GÜNEY POLİSİ

İngiltere'nin İran üzerindeki ekonomik baskısı, Muzaffereddin Şah'ın 1901'de İngiliz vatandaşı D'Arcy'ye, 5 kuzey eyaleti hariç ülke genelinde petrol arama ve ticaret yapma ayrıcalığı vermesinin ardından devam etti. Petrolün bilinirliği ile ekonomik ve stratejik değeri arttıkça, D’Arcy’nin elde ettiği şahsi imtiyaza müdahil olan İngiltere, İran’daki ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla kendi yerel silahlı gücünü oluşturma gayreti içerisine girmiştir. İran’da merkez-çevre ilişkisinin zayıf olduğu ve merkezi hükümet otoritesinin büyük eyaletler hariç taşrada hissedilmediği bir dönemde İran petrollerinin büyük oranda sahibi olan İngiltere, petrol havzalarını korumak için silahlı milis desteğine ihtiyaç duymuştur. Bu düşünceden hareketle İngiltere, zamanla kurumsal kimliğe kavuşacak olan Güney Polisi isimli yerel güvenlik teşkilatının da ilk adımını atmıştır. Genel manada araştırma eserlerinden ve dönemin ana kaynaklarından istifade edilerek hazırlanan bu çalışmanın amacı, İngiltere’nin İran’da kurmuş olduğu silahlı gücün hedefi, teşkilat yapısı ve karşılaştığı muhalefet sürecine mercek tutmaktır.

Anahtar Kelimeler: İran, İngiltere, Güney Polisi, Petrol, İmtiyaz, D’Arcy

10.9737/historystudies.1269667

Britain’s economic pressure on Iran continued after Mozaffar Ad-Din Shah in 1901 privileged D’Arcy, a British citizen, to explore and trade oil nearly around the whole nation excluding five northern provinces. Intervening D’Arcy’s personal privileges after oil’s awareness, as well as economic and strategic importance rose, Britain, strived to establish its own local armed force in the region to maintain financial benefits. Britain, that owned a great majority of the Iranian oil needed support by armed militias to protect oil reservoirs amid Iran’s weak political stability. To that end, Britain initiated its own local security unit called Southern Police which would later on gain an official identity. Aim of this study which was conducted utilizing research books and main sources of that time is to offer an insight to Britain’s aims for establishing an armed unit in Iran, structure of the unit and its opponents.

Keywords: Iran, Britain, Southern Police, Oil, Privilege, D’Arcy

10.9737/historystudies.1269667

Sayfa Aralığı: 531-549

Tolga Akbaba, “İngiltere’nin İran’daki Petrol Muhafız Teşkilatı: Güney Polisi”, History Studies, 15/3, Ağustos 2023, s. 531-549.