IRAK'TA ASURİ/NASTURİ OLAYLARI VE TÜRKİYE'YE ETKİLERİ (1933)

Hakkâri Asuri/Nasturilerinin önemli bir kısmı I. Dünya Savaşı’nın başlamasının ardından bağımsızlık ümidine kapılarak Osmanlı’ya karşı Rusya’nın yanında yer almış ve Müslümanlara karşı katliamlara girişmiştir. Ancak Nasturiler Osmanlı birliklerinin başlattığı tenkil harekâtının ardından 1915 senesi ikinci yarısından itibaren İran’ın Urmiye ve Salmas şehirlerine kaçmışlardır. Bolşevik İhtilali sonrası Rusya’nın savaştan çekilmesiyle beraber İngilizlerin güdümüne giren Nasturiler, bu defa da 1918 senesi ortalarından itibaren Hamedan üzerinden Irak’ın Bağdat şehrine göç etmişlerdir. 1930’ların başına kadar İngilizlerin şemsiyesi altında Irak’ta yaşamlarını sürdüren Nasturiler için 1932 senesinde Irak’taki İngiliz manda idaresinin kaldırılması önemli bir kırılmadır. Zira bu gelişmeyle birlikte Nasturiler, Irak idaresinin inisiyatifine bırakılmıştır. İngilizlerin taleplerine rağmen Irak hükûmeti Mar Şemun İsai önderliğindeki Nasturilere etnik ve siyasi konuda herhangi bir ayrıcalık vermeye yanaşmamış ve ülke dâhilinde dağınık olarak iskânları için çalışmalara başlamıştır. Bu karar Nasturilerin tepkilerine yol açmış ve taşkınlıklarına neden olmuştur. Irak hükûmeti bu durum karşısında başlangıçta Nasturi sorununu barışçıl yollarla çözmeye çalışmıştır. Ancak 1933 senesi Haziran ve Temmuz aylarında Yaku önderliğindeki Nasturilerin izinsiz ve habersiz olarak Suriye’ye geçmeleri ve beklediklerini bulamamaları karşısında geri dönme girişimleri sırasında ve sonrasında yaşananlar Irak hükûmetinin tavrının radikal bir şekilde değişmesine neden olmuştur.

Anahtar Kelimeler: Hakkâri Nasturileri, Irak, Suriye, Mar Şemun İsai, Yaku

10.9737/historystudies.1276080

After the outbreak of the First World War, an important part of Hakkari Assyrians/Nestorians, hoping for independence, sided with Russia against the Ottomans and engaged in massacres against Muslims. However, the Nestorians fled to the cities of Urmia and Salmas in Iran as of the second half of 1915, after the suppression operation initiated by the Ottoman troops. After the Bolshevik Revolution, with the withdrawal of Russia from the war, the Nestorians, who came under the command of the British, immigrated to the Iraqi city of Baghdad, this time via Hamedan, from the middle of 1918. For the Nestorians, who lived in Iraq under the umbrella of the British until the early 1930s, the abolition of the British mandate in Iraq in 1932 was an important breakpoint. Because with this development, the Nestorians were left to the initiative of the Iraqi administration. Despite the demands of the British, the Iraqi government did not want to give any privileges to Nestorians under the leadership of Mar Shemun İsai in ethnic and political matters and started to work for their settlement scattered throughout the country. This decision led to the reactions of the Nestorians and caused their outrage. However, in June and July of 1933, the Nestorians under the leadership of Yaku crossed into Syria without permission and unannounced and when they did not find what they were waiting for, what happened during and after their attempts to return caused a radical change in the attitude of the Iraqi government.

Keywords: Hakkari Nestorians, Iraq, Syria, Mar Şemun İsai, Yaku.

10.9737/historystudies.1276080

Sayfa Aralığı: 563-584

Yunus Pustu, “Irak'ta Asuri/Nasturi Olayları ve Türkiye'ye Etkileri (1933)”, History Studies, 15/3, Ağustos 2023, s. 563-584.