İslâm Coğrafyasında Salgın Hastalıklar: Emevîler Dönemi

Salgın hastalıklar insanlık tarihinin en önemli olaylarından biri olarak tarihte yerini almıştır. Bu hastalıkların başında şüphesiz veba salgınları gelmektedir. Eskiçağlardan itibaren yaşanan salgın dönemleri, kroniklerde yerini alarak araştırmacıların ilgisini çekmektedir. Hz. Muhammed (s.a.v.) ashabına ve ümmetine yol gösterirken, salgın dönemlerine yönelik de birtakım tavsiyelerde bulunmuştur. Hulefâ-yi Râşidîn döneminden itibaren salgınlara karşı alınan tedbirler Emevîler döneminde benzer şekilde uygulanmıştır. Hızla yayılma imkânı bulan ve toplu ölümlere neden olan veba, daha çok bir başka çeşidi olan tâun ismiyle kayıtlara geçmiştir. Ayıplamak veya kusurlu görmek gibi anlamlara gelen ta´n kökünden türeyen tâun kelimesi kaynaklarda bulaşıcı ve öldürücü hastalığı belirtmek için kullanılmıştır. Emevîlerin ilk dönemlerinden itibaren, sadece halk arasında değil idareciler arasında da yayılan veba veya tâun gibi salgın hastalıklar, yöneticilerin ve halkın yaşam tarzlarını değiştirmiştir. Siyasî yaşamı kökten etkilemese de, dönem dönem sosyal yaşamı temelden değiştirdiği aşikârdır. Bu makalede başta İslâm kronikleri olmak üzere çeşitli kaynaklar karşılaştırılarak, Emevîler döneminde İslâm coğrafyasında görülen salgın hastalıklar, bu hastalıkların sosyal ve siyasî yaşama etkileri ve salgınlara karşı alınan tedbirler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Emevîler, Veba, Tâun, Salgın

DOI Number:10.9737/hist.2021.1019

Epidemics have been remarked as one of the most important incidents in human history. The most common of these diseases is undoubtedly the epidemics generally known as plague. Epidemic periods from ancient times are of interest to researchers, taking their place in historical chronicles. While the Prophet Muhammad (PBUH) guided his companions and ummah, he gave some advice regarding the epidemic as well. The precautions taken against the epidemics since the period of Hulefâ-yi Râşidîn were practiced in a similar way during the Emevis period. The plague, which could spread rapidly and caused collective death of people, was recorded with the name of tâun, which has various other types. The word tâun, derived from the root of ta´n, which means to blame or see faulty, is used to refer to an infectious and lethal disease in sources. Since the early periods of the Emevis, epidemic diseases such as the plague or tâun, which spread not only among the ordinary people but also among the rulers, changed the lifestyles of the rulers and the public. Although it did not affect political life significantly, it is obvious that it revolutionized social life from time to time. This article examines the epidemics that occurred in Islamic geography in the Emevis period, their effects on social and political life, and the precautions taken against them, by comparing various sources, especially the Islamic Chronicles.

Keywords: Emevis, Plague, Tâun, Epidemic

DOI Number:10.9737/hist.2021.1019