Koyunoğlu Şehir Müze ve Kütüphanesinde Bulunan Osmanlı Dönemi Kılıçları

Tarih öncesi çağlardan itibaren insanoğlunun en çok kullandığı kesici silahlardan birisi olan kılıç, dönem ve kültürlere bağlı olarak biçim, teknik ve süsleme özellikleri bakımından farklılıklar göstermiştir. Türk kültürü ve sanatında da son derece önemli bir yer teşkil eden kılıçlar, önemli bir saldırı ve savunma aracı olmasının yanında, törenlerinde vazgeçilmez bir unsuru olarak kullanılmıştır. Ahmet Rasih İzzet Koyunoğlu´nun 1913 yılından itibaren biriktirdiği çok değerli eserleri Konya Belediyesi´ne bağışlaması ve bu eserler için müstakil bir binanın yapılmasıyla 1984 yılında hizmete açılan ve Türkiye´de belediyeler tarafından kurulmuş ilk özel müze olan Koyunoğlu Şehir Müze ve Kütüphanesi, Anadolu Medeniyetlerine ait arkeolojik buluntular, etnografik eserler, halılar, kilimler, mutfak eşyaları, silahlar, sikkeler, tespihler, yazma eserler ve farklı türlerde basılı kitaplardan oluşan oldukça zengin bir koleksiyona sahiptir. Müzenin koleksiyonunda bulunan silahları ateşli ve ateşsiz silahlar olarak sınıflandırmak mümkündür. Ateşsiz silahlar içinde kılıçlar, hançerler, teberler, gürzler, baltalar ve kamalar sayılabilir. Bu çalışma kapsamında bahsi geçen silahlardan yalnızca Osmanlı dönemine ait olan kılıçlar incelenmiştir. Bu doğrultuda müzede bulunan ve henüz yayınlarda yer almayan 26 adet kılıç ve bir adet kılıç sapı konumuz kapsamında ayrıntılı bir biçimde tanıtılmıştır. Malzeme, teknik, form ve süsleme açısından ayrıntılı olarak değerlendirilen bu eserler, farklı müze ve özel koleksiyonlardaki benzer örneklerle kıyaslanmıştır. İncelediğimiz silahlarda malzeme olarak namlu kısımlarında çelik ve demir, kabza kısımlarında kemik, pirinç ve ahşap, kınlarda ise ahşap üzerine deri kaplama ve nikelaj kullanıldığı tespit edilmiştir. Eserlerin süslemelerinin zemin oyma, kabartma ve kazıma tekniklerinde yapıldığı görülmektedir. Süsleme kompozisyonları bakımından geometrik, figürlü ve bitkisel motiflerin yanı sıra yazıya da yer verilmiştir. Geometrik motifler içinde zikzaklar, birbirini farklı açılarda kesen ışınsal çizgiler, ay-yıldız, daire formları ve "C" kıvrımları sayılabilir. Bitkisel süslemede barok-rokoko tarzı kıvrım dallar, altı yapraklı çiçekler, yapraklar ve selvi motifleri görülmektedir. Eserlerin bazılarının kabzalarında aslan, bazılarının namlularında insan ve kartal ve bir eserin kınında yılan-ejder figürü işlenmiştir. Kılıçların bir kısmında Arap ve Latin alfabesiyle yazılmış yazılar görülmektedir. Kazıma ve kakma tekniğinde yazılan bu yazıların bir kısmında tarih belirtilmiştir. Ele alınan örneklerin üzerlerinde bulunan tarihlerden ve bezeme kompozisyonlarından yola çıkılarak tamamının geç dönem Osmanlı eserleri oldukları tespit edilmiştir. Yaptığımız bu çalışmayla, Koyunoğlu Şehir Müze ve Kütüphanesinde incelediğimiz kılıçların Osmanlı dönemi silahları içindeki sanatsal ve tarihsel yeri belirlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Koyunoğlu Şehir Müze ve Kütüphanesi, Osmanlı Dönemi, Silah, Kılıç

DOI Number: 10.9737/hist.2020.905

The sword, which is one of the cutting weapons used by human beings since prehistoric times, differs in terms of shape, technique and decoration depending on the period and cultures. Swords, which have an extremely important place in Turkish culture and art, have been used as an essential element in the ceremonies as well as being an important attack and defense tool. Ahmet Rasih İzzet Koyunoğlu donated the valuable works he collected since 1913 to Konya Municipality. A building was constructed for exhibiting of these works in 1984. This building was the first private museum founded by municipalities in Turkey is the City Museum and Library. It has a very rich collection belonging to Anatolian Civilizations that includes archaeological finds, ethnographic works, carpets, rugs, kitchenware, weapons, coins, rosaries, manuscripts and printed books of different types. It is possible to classify the weapons in the collection of the museum as firearm and non-firearm weapons. Among the firearms, swords, daggers, halberds, maces, axes and wedges can be counted. Within the scope of this study, only swords belonging to the Ottoman period were examined. 26 swords and one sword handle in the museum, which have not been published yet, were introduced in detail within the scope of our subject. These works, which are evaluated in detail in terms of material, technique, form and decoration, were compared with similar examples in different museums and private collections. Steel and iron were used in the gun barrel parts as materials. Bone, brass and wood were used in the handle parts. İn the scabbard parts, leather coating and nickel-plating were used on wood. It is seen that the decorations on the works are made in the ground carving, embossing and scraping techniques. In addition to geometrical, figured and floral motifs in terms of ornamental compositions, the text is also included. Zigzags, radial lines that cross each other at different angles, moon-star, circle forms and "C" curves can be counted in geometric motifs. Vegetable decoration shows baroque-rococo style folded branches, six-leaf flowers, leaves and cypress motifs. In the handle of some of the works, the figure of a lion, in some of the gun barrels of man and eagle, and, a snake-dragon figure in the scabbard of a work were engraved. Writings written in Arabic and Latin alphabet can be seen on some of the swords. In some of these writings written in the technique of scraping and painting, history is indicated. Based on the dates and decoration compositions on the examples examined, it was determined that all of them were late Ottoman works. With this study, we have tried to determine the artistic and historical place of the swords that we examined in the Koyunoğlu City Museum and Library among Ottoman weapons.

Keywords: Koyunoğlu City Museum and Library, Ottoman Period, Gun, Sword

DOI Number: 10.9737/hist.2020.905