Türk Standartları Enstitüsünün (TSE) Kuruluşu Bağlamında Türkiye´de Standardizasyon Politikaları (1923-1960)

Cumhuriyetin ilanının gerçekleştiği 1923 yılından 1960 yılı sonuna kadar TSE´nin kuruluşu bağlamında Türkiye´de standardizasyon politikaları ve bu politikaların ekonomiye olan yansımaları çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Çalışma, Cumhuriyetin ilk yıllarında standardizasyon faaliyetleri (1923-1939); II. Dünya Savaşı Dönemi ve sonrasında standardizasyon çalışmaları (1939-1950); Demokrat Parti (DP) Döneminde standardizasyon faaliyetleri (1950-1960) ile sınırlandırılarak üç dönem halinde ele alınmıştır. Çalışmanın kaynak materyalini, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan ekonomi dergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, standardizasyon politikalarının Türk dış ticaretinin geliştirilmesine sağladığı katkılar göz önüne alınarak değerlendirilmelerde bulunulmuştur. Çalışmada elde edilen sonuç şudur: Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren Ticarette Tağşişin Men´i ve İhracatın Murakabesi ve Korunması Hakkındaki 1705 sayılı Kanun ile bu kanuna ek olarak çıkarılan 3018 Sayılı Kanun gereğince, ihraç ürünlerinin, nizamname hükümleri kapsamında denetime tabi tutulması, Türkiye´de standardizasyon politikalarının başlıca esasını oluşturmuştur. II. Dünya Savaşı yılları ve sonrasında sürdürülen standardizasyon icraatları, 1954 yılında TSE´nin kurulması ile daha bilinçli hale gelerek dış pazarlarda aranılan malların teşvikine geniş ölçüde yer veren bir rejim uygulamasına dönüştürülmüştür. 132 sayılı Türk Standartları Enstitüsü Kuruluş Kanunu ile Enstitüsü, yeni bir hüviyete bürünerek bütün hak ve yetkileriyle bağımsız bir teşekkül haline gelip milli ekonomiye katkılar sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler: Türk Standartları Enstitüsü, Standardizasyon, TSE, Nizamname, Denetim

DOI Number: 10.9737/hist.2018.658

This study deals with the standardization policies in Turkey from 1923, when the Republic was proclaimed, to the end of 1960 within the context of the foundation of Turkish Standards Institution (TSE) and the reflections of these policies on economy. The study is limited to and addressed under three periods: standardization activities in the early years of the Republic (1923-1939); standardization activities during and in the aftermath of World War II (1939-1950); and standardization activities in the Democratic Party (DP) period (1950-1960). The source materials of the study are Prime Ministry Republic archive documents and official publications such as Grand National Assembly of Turkey (TBMM) proceedings of memorandum, laws, journals of official reports, Republic of Turkey official gazette, and articles from economy magazines of the period. The relevant evaluations have been made considering the contributions of standardization policies to the development of Turkish foreign trade. The study has found out that as of the early years of the Republic, standardization policies in Turkey were mainly based on subjecting exported goods to inspection within the scope of regulation provisions pursuant to the Law no 1705 on the Prohibition of Adulteration in Trade and Inspection and Protection of Export and the Law no 3018 introduced in addition to this law. Standardization activities maintained during and in the aftermath of World War II became more conscious with the foundation of TSE in 1954 and were transformed into a regime widely encouraging the goods sought in foreign markets. With the Law no. 132, Turkish Standards Institution gained a new identity, became an independent organization with all the rights and authorities it held, and contributed to national economy.

Keywords: Turkish Standards Institution, Standardization, TSE, Regulation, Inspection

DOI Number: 10.9737/hist.2018.658