Türkmenistan Kaynaklarına Göre Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nda Devlet ve Ekonomi

Oğuzların Kınık boyundan olan Büyük Selçuklu Devleti Hazar Denizi ve Aral Gölü etrafında yaşayan Türkmenler tarafından kurulmuştur. Halkın geçim kaynaklarının başında hayvan besiciliği ve tarımın yanında ipek yolu aracılığıyla ticaret önemli yer tutmaktaydı. İkta sisteminde üretimin artması ikta sahibi içinde teşvik sebebiydi. Devlet maaş ödemeden büyük bir orduyu beslemekte ve büyük bir Türkmen kitlesini toprağa ve devlete bağlamaktaydı. Bu yolla da ülke üretimi artmaktaydı. İkta toprağı verilen birisi orada dayhanları çalıştırıyor ve onlardan alınan vergilerin bir kısmı ikta sahibine, kalan kısmı ise devlet hazinesine gidiyordu. Anadolu Selçuklu veya Osmanlı Tımarlara izin vermeyip Avrupai tarzda feodal yapının önüne geçebilirken Büyük Selçuklu´da bu büyük problemlere yol açmıştı. İkta sisteminin, üretim politikası, kendine has vergi sistemi ve para basımıyla ekonomik canlılık sağlandığı görülmekle birlikte ikta sisteminin feodaliteye yol açtığı sonucuna varılmıştır. Bu çalışmamızda, Türkmenistan´da bulunan, geneli krilce olan kaynak eserlerden faydalanılarak Büyük Selçuklu Devletinin ekonomisi ve devlet idaresi üzerinde durulmuştur. Büyük Selçuklu Devleti hakkında birçok çalışma vardır. Biz bu çalışmaya yeni birşey katma amacından ziyade Orta Asya ve Rus tarihçilerinin bakışını yansıtmayı hedefledik. Türkmenistan´da kaldığım 16 yıl boyunca ziyaret ettiğim evlerdeki kütüphanelerden, Selçuklu başkenti olan Merv, Daşoğuz ve Köhneürgenç devlet kütüphanelerinden faydalanıldı.

Anahtar Kelimeler: Büyük Selçuklu, ekonomi, İkta sistemi, Mülkiyet, vergi

Doi Number :10.9737/hist_470

Great Selhjuk Empire which is Kınık tribe of Oguz, was found by Türkmen people who settle around the Hazar Sea and Aral Lake. People´s subsistence were stockbreeding, agriculture and trade along the Silk Road. Increased production on system of IKTA attracts owners of IKTA. Government could employ great army without wages. Furthermore, majority of Türkmen people were devoted to country and state. Therefore Gross National Product (GNP) was increasing. Owner of IKTA was employing farmers and farmers´tax was distributed to owner of IKTA and national treasury. Anatolian Selhjuk and Ottoman Empire did not allow big IKTA in case feudalism could come into existence. However, the same situation caused problems in Great Selhjuk Empire. Besides, while it was seen that system of IKTA, production policy, taxation system, and stamping money stimulated the economy, it was decided that system of IKTA caused the feudalism. In this study we analyse economy of Great Selhjuk Empire by using cyrillic sources in Turkmenistan. Actually, there are many study about Great Selhjuk Empire. In this study we aimed to reflect view of Central Asian and Russian historians instead of bringing a new idea or contribution. We have used the resources from the libraries in Merv, Dashoguz, Kohneurgenc, and Turkmen houses that I have visited during my stay in Turkmenistan for 16 years.

Keywords: Great Selhjuk Empire, economy, system of IKTA, taxation

Doi Number :10.9737/hist_470