4/10. yüzyılın ortalarına doğru İran ve Irak’ın büyük bir kısmını hâkimiyetleri altına alan Büveyhî Hanedanı, Hilafet topraklarındaki ayrılıkçı siyasi yapılanmaların önemli bir halkasını temsil eder. 4/10. asrın başında Hasan el-Utruş’un Deylem bölgesindeki 13 yıllık faaliyetleri sayesinde İslâm’ı kabul ettikleri anlaşılmakta ve Farsçanın Kuzey İran lehçesini kullandıkları kabul edilmektedir. Büveyhîler’in mensup oldukları Deylem insanı hakkındaki bazı kayıtlar, onların gözü pek, savaşçı, zorluklar karşısında metanetli, zayıf cüsseli, seyrek saçlı, bitişik kaşlı, aceleci, aldırmaz ve biraz pasaklı tabiatta kimseler olduklarına işaret eder. Ayrıca Taberistanlılar gibi giyinip, kısa mızraklar (zûbînât) ve renkli kalkanlar taşıdıkları, paralı asker olarak muhtelif orduların piyade birliklerinde hizmet ettikleri, kendi toplumları dışındakilerle evlenmedikleri, tuhaf evlilik adetlerinin bulunduğu belirtilir. Hatta cenazelerinin ardından uzun süreli yas tuttukları, taziye sırasında saçlarını başlarını açıp, ellerini yüzlerini dövüp, sakallarını cenaze sahibine sürdükleri, ataerkil bir toplum oldukları, çok eşliliğin bulunmadığı, ölen kocasının ardından evlenen kadına kötü bakılması gibi çeşitli toplumsal karakteristikleri de not edilmiştir.

Anahtar Kelimeler: Büveyh/Bûyâ, Deylem, Hasan el-Utruş, Zeydiyye, Daylamân, Gîlân

DOI Number: 10.9737/hist.2019.706

The Buwayhid Dynasty, who had dominated a major part of Iran and Iraq towards the middle of the 4/10th century, represents an important part of the disunionist political structures in the Caliphate territory. It is understood that they adopted Zaydî Shiî Islam at the beginning of the 4/10th century, thanks to Hasan al-Utrush’s 13 years of activities in Deylem region. It’s also accepted that they were speaking the north-western variety of Persian language. As regards to the characteristics of Dailamites, to whom Buwayhids belonged, they were such fearless, firm, undersized, hirtellous, adjacent eyebrows, hasty, disregardful, a bit slabby people. However, they wore exactly in the same way as the Tabaristani people, and were armed with a sword and a coloured shield, and were carrying three small javelins (zûbînât). As mercenaries, the Dailamites had served as infantry units in various armies. They practiced endogamy within their tribes, and their pre-wedding rituals witness some weird customs; for instance, the groom stayed in the bride’s house for three days. Historical sources of the period drew attention to the extravagance of the Dailamite’s lamenting over their dead. Meanwhile they put off the head covers and hit their faces and lay their beards on the funeral host. They were patriarchal society, and a widow, after her husband’s death, will never remarry, otherwise she would be belittled before her clan.

Keywords: Buwayh/Bûyâ, Daylam, Hasan al-Utrush, Zaydiyya, Daylamân, Gîlân

DOI Number: 10.9737/hist.2019.706

Detay